-
Karlos II. heriotza
Carlos II.a Espainiakoa 1700eko azaroaren 1ean hil zen. Bere heriotzak Espainiako Ondorengotza Gerra piztu zuen, Borboien eta Habsburgotarren artean. Azkenean, Felipe V.ak, Borboien dinastiakoa, Espainiako errege bihurtu zen. -
Period: to
Ondorengotza gerra
Gatazka dinastikoa izan zen, Karlos II.a Espainiakoaren heriotzaren ondorioz sortua. Borboi eta Habsburgotarren arteko borroka izan zen, eta Europako potentziak parte hartu zituen.
Gatazka amaitu zan Utrechteko Itunarekin (1713) eta Rastatteko Itunarekin (1714). Felipe V.a Borboiak Espainiako tronua mantendu zuen, baina Frantziari lurralde batzuk emateko behartu zuten.
Gatazka honen ondorioak handiak izan ziren Europako botereen orekan. https://youtu.be/hTRiVijXOKk?si=I0W3UCV8lyROW6Av -
Karlos Artxidukea enperadore bihurtu zen
Karlos Artxidukea, Karlos V.a izenaz ere ezaguna, 1519an Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadore bihurtu zen. Bere erreinuan, Europako zenbait lurralde bateratzen saiatu zen, eta Espainiako errege izendatua izan zen, 1516an. Haren erreinuan, Espainiako Inperioa eta Alemaniako Erresuma batu zituen, eta horrek Europako politika asko aldatu zuen. -
Period: to
Utrechko Ituna
Utrechteko Ituna 1713an sinatu zen, Espainiako Ondorengotza Gerra amaitzeko. Itun honek Espainiak Europako zenbait lurralde galdu zituen, hala nola Gibraltar, Menorca, Sizilia, Napoli eta Sardinia. Britainia Handiari, ordu arte Espainiak zuen esklaboen salerosketaren monopolioa eta itsasoko merkataritzaren nagusitasuna lortu zituen.
Itunak Frantziak Alsazia eskuratzea eta Espainiako tronua Borboien dinastian mantentzea onartu zituen. -
Luis I. heriotza
Luis I.a Espainiakoak, Felipe V.a erregearen semea, 1724ko urrian hil zen, bere erreinaldia 229 egun iraun zuen, Espainiako erreinaren historiako laburrena izan zelako. Bere heriotza oso gazte izan zen, 17 urtekoa, eta Felipe V.a berriz tronura igo zen. Luis I.a ez zuen ondorengotza izan, eta Felipe V.a bere seme Fernando (Fernando VI.ak) izendatu zuen bere oinordeko. -
Hirugarren Familia Ituna
Hirugarren Familia Ituna 1761eko abuztuaren 15an sinatu zen, Luis XVI.a Frantziakoak eta Karlos III.a Espainiakoak bitartean. Itun honek bi monarkak Ingalaterraren aurkako aliantza bat egiteko sinatu zuten. Itunaren ondorioz, Espainia eta Frantzia batera borroka egin zuten, baina azkenean Britainia Handiak nagusitu zituen. -
Period: to
Karlos IV. boterera
Karlos IV.a Espainiakoak, 1788an tronura igo zen. Bere erreinaldia 1808ra arte iraun zuen, baina erreinuan zailtasun gehiago izan zituen, bere gizon nagusia Manuel Godoy kontrola baitzuen.
1808an, Aranjuezko matxinadan, Karlos IV.a abdikatu zuen bere seme Fernando VII.a ordezkari, baina gero, Napoleonek bere tronua Jose Bonaparte ordezkari izendatu zuen. Azkenean, Karlos IV.a Napolin dagoen exilioko bizitza bizi zuen, eta 1819an hil zen. -
Luis XVI. ejekuzioa
Luis XVI.a Frantziakoak 1793ko urtarrilaren 21ean exekutatu zuten, Frantziako Iraultzan gertatu zen gertaera garrantzitsuena. Luis XVI.a, Frantziako erregea, heriotza sententziara igokitu zuten "traizioa" eta "Frantziaren kontra"ko ekintzaengatik. Exekuzioa Parisko Place de la Révolution plazan egin zen, guillotinaren bidez.
Bere heriotza Frantziako Iraultza eta Europako historiaren bihurtinguneetako bat izan zen. -
Trafalgarreko guda
1805eko urriaren 21ean gertatu zen, Napoleondar Gerretan, Trafalgar lurmuturrean,Espainian, gertatu zen itsas borroka handia izan zen. Britainiar Itsas Armada, Horatio Nelson almirantearen gidaritza batez, frantziar eta espainiar itsas armadaren batukin borrokatu zen.
Gudua britainiarren garaipenarekin amaitu zen, eta horrek Napoleonen planak hautsatu zituen Ingalaterraren aurkako espedizioa burutzeko, baina gudua Britainia Handiaren nagusitasuna itsasoan berretsi zuen. -
Fontaineluoko Ituna
Fontainebleauko Ituna 1807an sinatu zen Napoleonek Espainia eta Portugal inbaditzeko baimena eman zion akordio gisa. Espainiak Frantziari lurraldea zeharkatzeko baimena eman zion, eta bi herrialdeek Portugal inbaditu zuten. Inbasioaren ondoren, lurrak banatu zituzten: iparraldea Parmako Carlos Luisen esku geratu zen, erdialdea Britainia Handiari eman zioten, eta hegoaldea Manuel Godoyri eta bere familiari. -
Aranjuezko matxinada
Aranjuezko Matxinada 1808ko martxoaren 17-19an gertatu zen eta Espainiako Independentzia Gerra hasiera markatu zuen. Helburu nagusia Manuel Godoy ministroa kargutik kentzea eta Karlos IV.aktronua Fernando VII. semeari uztea izan zen. Karlos IV.akabdikatu zuen eta Fernando VII. errege bihurtu zen. Napoleonen inbasioak egoera konplikatu zuen, eta Espainiako herriak bere independentzia berreskuratzeko borrokatu zuen. -
Period: to
Independentzia gerra
Napoleonek bere anaia Jose Bonapartea Espainiako tronura jarri nahi izan zuen, baina espainiarrek frantsesen aurka matxinatu ziren.
Gerraren hasieran, espainiar gerrillariak frantsesekin borrokatu zuten, eta geroago, Espainia, Portugal eta Britainia Handia bateratuta, frantsesak Iberiar Penintsulatik kanporatu zituzten. Azkenik, 1814an Espainia bere independentzia lortu zuen eta Fernando VII.a errege berriak tronua hartu zuen. https://youtu.be/Cc8Kp2OyUBU?si=l0a7AoStljmvMkj0 -
Erresistentzia Cadizen
Cadizeko Erresistentzia 1810eko hamarkadako gertaera garrantzitsuena izan zen Espainiako Independentzia Gerran. Napoleonek Espainia inbaditu zuenean, Cadiz izan zen frantsesekin borrokatu zuten azken hiria, eta bertan bildu zen Espainiako Batzorde Zentrala.
Erresistentzia honetan, liberalak, ilustratuak eta burgesia frantsesekin ihesi joandakoak parte hartu zuten. Cadizko Gorteak ere bertan bildu ziren, eta 1812an Espainiako lehen konstituzioa, La Pepa deiturikoa, aldarrikatu zuten. -
Cadizeko Konstituzio Liberala
Espainiako lehen konstituzio liberala izan zen, Cadizeko Gorteek aldarrikatua 1812ko apirilaren 19an, San Jose eguna izanik. Honek "La Pepa" ezizenaz ere ezagutzen da.
Konstituzio hau Independentzia Gerran eta Napoleonen inbasioan gertatu zen unean sortu zen. Haren helburu nagusia Espainiako monarkia konstituzionala eta botereen banaketa aldarrikatzea zen. Konstituzioak oinarrizko eskubide eta askatasunak ere biltzen zituen, hala nola askatasun zibila, prentsa-askatasuna eta jabetza eskubidea -
Fernando VII. Espainara itzuli
Fernando VII.a Espainiara 1814ko otsailaren 22an itzuli zen, Napoleonen inbasioa amaitu eta José Bonaparte kargutik kendu ondoren. Bere itzulera Madrilen jaiak eta gozozko agurra jaso zituen, baina gero, absolutismoa berrezarri eta 1812ko Konstituzioa indargabetu zituen. -
Period: to
Sei urteko Absolutista
Sei urteko Absolutista Fernando VII.a Espainiako erregearen erreinuan gertatu zen, non absolutismoa berrezarri zuen eta 1812ko Konstituzioa indargabetu zuen. Fernando VII.a, Napoleonen inbasioan atxilotua izan ondoren, 1814an itzuli zen Espainiara eta absolutismoa berrezarri zuen1. Goberzioa zituen sei urtean, Espainia ekonomikoki, sozialki eta politikoki ahuldu zituen, eta herriko deskontentuak areagotu ziren. -
Period: to
Hiru urteko Liberala
Hiru urteko Liberala (1820-1823) Fernando VII.a erregearen erreinuan gertatu zen, non 1812ko Konstituzioa berrezarri zen eta liberalen botereak gora egin ziren. Rafael del Riego koronelak gidatutako altxamenduak Fernando VII.a konstituzioa onartu behar izan zuen. Gobernu konstituzionalak liberalen aldeko erreformak bultzatu zituen, baina 1823an frantses soldaduak Espainiara sartu ziren eta absolutismoa berriro ezarri zen. -
Period: to
Hamarkada doilorra
1823-1833 hamarkada, Espainiako Década Ominosa deitua, Fernando VII.a Espainiako erregearen azken fasea izan zen. Gatazka politikoa izan zen, absolutismoa berrezarri zuen eta liberalismoa errepresionatu zuen. Gatazka horrek Espainiako historia garaikidea markatu zuen. -
Period: to
Lehen kartistaldia
Espainian gertatu zen gerra zibil bat izan zen, Fernando VII.a erregea hil zenean hasi eta Karlos Maria Isidro infantea Espainiako tronua aldarrikatu zuen. Gerra zibilak bi talde nagusi izan zituen: karlistak (Karlosen aldekoak) eta liberalak (Elisabet II.a infantearen aldekoak).
Lehen Karlistaldia, bereziki, Hego Euskal Herrian indartsu izan zen, bertako foruak eta subiranotasuna defendatuz. Gerra 1839an amaitu zen, liberalen garaipenarekin eta foruak galdu zirenean. -
Period: to
Hamarkada moderatua
Elisabet II.a Espainiakoaren erregealdiaren lehen hamar urteetako aurreneko zatia da. Gobernu moderatuak, Ramón María Narváez jeneralaren gidaritza zuzena, boterea izan zuten eta zentralismo gogorra eta kontserbadurismo politikoa lantzen zuten. Gobernu honek oposizio handia izan zuen, progresistekin zein karlistekin, eta 1854an Biurteko Progresista izeneko gobernu berri bat etorri zen. -
Period: to
Bi urteko Progresista
Fernando VII.a erregearen erreinuan gertatu zen, non progresistek boterean izan ziren bi urtean. Baldomero Esparterok gidatutako altxamendu militarrak hasi zituen, eta horrek Leopoldo O'Donnell jeneralaren gobernua eten zuen. Progresistek legedia, administrazioa eta ekonomia aldatzeko saiakerak egin zituzten, baina 1856an Esparterok dimititu zuen eta moderatuek berriro boterea hartu zuten. -
Period: to
Bienio Progresista
Espainiako historia liberalaren garaia izan zen, Leopoldo O'Donnell jeneralak gidatutako Revolución de 1854aren ondorioz hasi zen. Gobernu progresista honek liberalismoa bultzatu eta moderaduren erreformak desmantelatu zituen. Lehen urtean, gobernuak aukera berriak eman zituen, hala nola prentsa askatasuna eta autonomia lokal bat. Bigarren urtean, Baldomero Espartero jeneralak gobernua zuzendu zuen, baina azkenean oposizioak indartu egin zuten eta gobernu progresista kaiatu zen. -
Glorosia Iraultza
Glorosia Iraultza (1868) Espainiako historia nagusia izan zen, non Isabel II.a erreina kargutik kentzea eta Sexenio Demokratikoa hasi zen. Iraultza militarrak eta zibilak bateratuta, liberalen aldeko altxamenduak gertatu ziren, eta 1868ko azaroan Isabel II.a erreina erbesteratu egin zen. -
Period: to
Monarkia demokratikoa
Amadeo I.a Espainiako erregearen erreinuan gertatu zen, non Espainia monarkia konstituzionala eta demokratikoa izan nahi zuen.
Amadeo I.a erregeak erreforma ekonomiko eta sozialak bultzatu zituen, baina oposizioa handia izan zen, noblezia tradizionalak, klero katolikoak eta karlistak barne. 1873an, erreinuaren inestabilitateak eta oposizioak aprobetxatuz, Amadeo I.a koroa utzi eta Espainiako Lehen Errepublika proklamatu zen. -
Period: to
Lehen errepublika
Espainiako Lehen Errepublika (1873-1874) Espainiako historia nagusia izan zen, non monarkia abolitu zen eta errepublika proklamatu zen. Gobernu federala izan zen, baina oso kortsatu izan zen, lau presidente izan zituen bi urtean. 1874an, Martínez Campos jeneralak altxamendu militar bat gidatu eta Borboien monarkia berrezarri zuen, errepublika amaituz. -
Konstituzioa
1876ko ekainaren 30an onartu zen eta Alfonso XII.a Espainiako erregearen erreinuan sartu zen indarrean. Konstituzio hau Restaurazio Borbònikoaren oinarri bihurtu zen eta Espainiako politika eta administratza zentralizatu zituen. Konstituzio honek Espainiako monarkia konstituzionala eta liberalismo moderatuaren balioak bultzatu zituen. Gobernuaren egitura eta funtzionamendua ere arautzen ditu, hala nola Gorteen eta erregearen paperak. -
Alfonso XII. hil zen
Alfonso XII.a Espainiako erregea 1885eko azaroaren 25ean hil zen, 27 urte zituela. Tuberkulosiaren ondorioz zendu zen, eta bere hileko ospakizunak Espainiako monarkia historiako azkenak izan ziren. -
UGT sindikatua sortu
Unión General de Trabajadores (UGT) sindikatua 1888ko abuztuaren 12an sortu zen, Bartzelonan, langile talde sozialistek eta zenbait langile-elkartek antolatutako batzarrean. UGT, Espainiako bigarren sindikatua, PSOE alderdiarekin lotura estua du.