Espainian XVIII. eta XIX. mendean

Ondorengotza gerra

Period: 1699 to 1701

Espainiako Oinordetza Gerra gatazka bat izan zen XVIII. mendean, Karlos II.a hil ondoren. Filipe Anjoukoa oinordeko izendatu zuten, eta horrek Europako potentzien oposizioa eragin zuen botere desoreka baten beldur zirelarik. Gerra Utrechteko itunarekin amaitu zen 1713an, Felipe V.a Espainiako erregetzat aitortuz, Espainiako eta Frantziako koroak inoiz batu ez izateko baldintzarekin.

Carlos II. Heriotza

Nov 1, 1700

Carlos II de España falleció el 1 de noviembre de 1700 en Madrid a los 38 años, sin dejar descendencia. Su muerte desató la Guerra de Sucesión Española, un conflicto que enfrentó a diversas potencias europeas. El testamento de Carlos nombró a Felipe de Anjou, nieto de Luis XIV de Francia, como su sucesor, generando temores sobre el aumento del poder borbónico.

Hirugarren Familia Ituna (1807)

Nov 15, 1700

Hirugarren Familia Ituna Frantziako eta Espainiako erregea zen, Portugalgo lurraldea banatzeko.

Borboien Dinastiaren Hasiera (1700)

Nov 16, 1700

Felipe V.a Espainiako tronura iristearekin batera, Borboien dinastia hasi zen Espainian, Espainiar Ondorengotza Gerraren ostean.

Utrechko Ituna

Period: 1705 to 1713

Utrechko Ituna 1713an sinau eben, Espainiako Ondorengotza Gerrea amaitzeko. Felipe V.a izendau eben Espainiako errege, baina Espainiak galera handiak eukazan: Gibraltar eta Menorka Erresuma Batuentzat, eta Flandes, Milan eta Napoles Austriarentzat. Itunak Borboien dinastia finkatu eta Europako orekea aldatu eban

Luis I. Heriotza

1724

Luis I.a Espainiakoa 1724ko urtarrilean errege bihurtu zen, baina sei hilabete baino ez zituen gobernatu. 1724ko abuztuaren 31n hil zen, gaixotasunagatik, 17 urte zituela. Bere heriotzaren ondoren, bere aita Felipe V.a berriro tronura itzuli zen.

Luis I. Heriotza

Aug 31, 1724

https://www.youtube.com/watch?v=P1Nua_UnEpI -Luis I.a Espainiakoaren heriotza oso erreinaldi laburra izan zuelako bere aita Felipe V.a berriro errege bihurtu zen Luis I.a baztangaz hil zen eta honek bere anaia Fernando errege izan zenetik aldatu zuen mendeko Espainian boterea mantentzea zein zaila zen Luis I.aren heriotzak garai hartan egonkortasun politikoaren hauskortasuna ere nabarmendu zuen.

Hirugarren Familia Ituna

1761

Hirugarren Familia Ituna 1761ean sinatu zuten Espainiak eta Frantziak, Borboien dinastiek elkar babesteko. Itun honen helburua Erresuma Batuaren aurka aliantza militar sendoa sortzea izan zen, Zazpi Urteko Gerraren testuinguruan. Itunak Espainiaren parte-hartzea eragin zuen gatazkan, eta galera garrantzitsuak ekarri zituen, hala nola Menorka eta Floridaren galera.

Frantziako Iraultza (1789-1799)

Jul 14, 1789

Monarkia irauli, Errepublika ezarri eta askatasun, berdintasun eta senidetasun idealak proposatu zituen Frantziako mugimendu iraultzailea. Karlistadak

Trafagarreko gudua

1805

Trafalgarreko gudua 1805eko urriaren 21ean gertatu zen Espainiako Cádiz kostaldean. Bertan, Espainiako eta Frantziako armadak elkartu ziren Erresuma Batuaren aurka. Horatio Nelson admirala buru zuen flota britainiarrak garaipen handia lortu zuen. Espainiaren eta Frantziaren ontzidiak porrot egin zuten, eta Espainiak itsas nagusitasuna galdu zuen. Gudua Napoleonen Europako hedapen planetan eragin handia izan zuen

Espainiako Independentzia Gerra (1808-1814)

May 2, 1807

Espainia eta bere kolonien arteko gerra Napoleonen okupazioaren aurka. Independentzia (1808-1814) Espainia eta bere koloniak Napoleonengandik independentziaren ondoriozko gerra izan zen.

Espainiako Independentzia Gerra

1808

Independentzia Gerra 1808tik 1814ra bitartean gertatu zen, Espainia eta Frantzia Napoleonen arteko gatazka izan zen. Denak Jose Bonaparte (Napoleonen anaia) Espainiako errege izendatu zutenean hasi ziren. Herritarrek matxinada eta gerra partisana erabili zituzten Frantziaren aurka. Wellington dukearen gidaritzapean, britainiarren laguntzarekin, garaipena lortu zuten.

Independentzia Guerra

Period: 1808 to 1814

Espainiako Independentzia Gerra 1808tik 1814ra bitartean gertatu zen, Espainiako herritarren eta Napoleonen Frantziako armadaren arteko gatazka. Gerra Jose Bonaparte, Napoleonen anaia, Espainiako errege izendatu zutenean hasi zen. Herritarren erresistentzia gogorrak, gerra partisana eta aliatu britainiarren laguntzak (Arthur Wellesley, Wellington dukearen agindupean) garaipena ekarri zuten.

INDEPENDENTZIA GERRA (BIDEOA)

Period: 1808 to 1814

https://www.youtube.com/watch?v=Cc8Kp2OyUBU -Bideo hau aukeratu dut, aurkitu ditudanen azkenean hitz egiten dutena ondoen azaltzen dutenak direlako eta marrazki eta gehiagorekin egiten dute
-Eta horretaz gain, independentzia aukeratu nuen garai haietan oso garrantzitsua zelako.

Erresistentzia Kadizen

1809

Erresistentzia Kadizen Espainiako Independentzia Gerraren une garrantzitsuetako bat izan zen. 1810ean, Napoleonen tropak Espainiako ia lurralde osoa kontrolatzen zuten, baina Kádiz setio batean mantendu zen, Espainiako erresistentziaren azken gotorleku nagusia bihurtuz

Kadizko Konstituzioa (1812)

Apr 19, 1812

Espainiako Independentzia Gerran Cádizko Gorteek bultzatutako Espainiako lehen konstituzioak, subiranotasun nazionala eta eskubide indibidualak ezarri zituen.

Fernando VII. Espainara Itzuli

1814

Fernando VII.a Espainara itzuli zen 1814ko martxoaren 22an, Napoleonen porrota eta gerraren amaiera ondoren. Haren itzulera Frantziako armadaren erretiratzearekin batera gertatu zen, eta Frantziako lehen Inperioa amaitu zen. Fernando VII.ak berriro hartu zuen Espainiako tronua, baina bere erregealdiak absolutismoa berrezarri zuen, eta Cadizko Konstituzioa bertan behera utzi zuen, gobernuaren boterea handituz eta askatasunak murriztuz.

Lehen Kartistaldia

Period: 1820 to 1833

Lehen Karlistaldia 1833an hasi zen, Fernando VII.a erregearen heriotzaren ondoren. Fernando VII.ak ez zuen seme-alabarik eta tronua Isabel II.ari utzi zion, baina Carlos María Isidro, Fernando VII.a erregearen anaiak, tronua erretiratzea ukatu zuen eta Karlistak izeneko matxinada sortu zen.Karlistak absolutismoaren aldekoak ziren, eta Isabel II.aren erregealdia hasieratik konstituzionalista eta liberalen aldekoa izan zen.

Hiru Urteko Liberala

Period: 1820 to 1823

Hiru Urteko Liberala (1820-1823) Espainian gertatutako konstituzionalismoaren eta absolutismoaren arteko borroka izan zen. 1820ko urtarrilean, militariak eta liberaleak matxinatu ziren, eta Fernando VII.a konstituzionala izan zen, Cadizko Konstituzioa berriro ezarri zuten.

Kode zibila

1866

Espainiako Kode Zibila da pertsonen arteko eskubideak eta betebeharrak arautzen dituen lege nagusia. Alfontso XIII.aren garaian 1889ko uztailaren 24an onartu zen. Lehen, Espainiako eremu bakoitzean lege desberdinak zeuden, hala nola, euskal foroak eta Nafarroako legea. Kode Zibila orokorra den arren, foru lege hauek toki batzuetan mantendu ziren. Denborarekin, hainbat erreforma egin dira, batez ere familia gaietan, oinordetzan eta kontratuetan.

Gizonen sufragio unibertsala

1872

Gizonezkoen sufragio unibertsalak aukera ematen die gizon guztiei, beren gizarte-maila, maila ekonomikoa edo hezkuntza edozein dela ere, hauteskundeetan botoa emateko. Espainian 1890ean onartu zen Sagastako gobernu liberalean. Lehen, ondasun edo diru-sarrera jakin batzuk zituzten gizonek bakarrik bozkatu zuten. Aldaketa hau demokraziarako urrats garrantzitsua izan zen, nahiz eta emakumeek ez zuten boto eskubidea lortu 1931arte.

Lehen errepublika

Period: 1873 to 1874

Espainiako Lehen Errepublika 1873ko otsailaren 11n aldarrikatu zen, Amadeo I.a erregearen abdikazioaren ostean. Erregimen honek lau presidente izan zituen urtebetean: Figueras, Pi i Margall, Salmerón eta Castelar. Lurralde antolaketan desadostasun handiak egon ziren eta gatazkak, Karlistaldia eta kantonamenduko matxinadak kasu, egoera larriagotu zuten. 1874ko abenduaren 29an, errepublika amaitu eta monarkiaren berrezarpena hasi zen.

Alfonso XII. Hil zen

1874

Espainiako Alfontso XII.a 1885eko azaroaren 25ean hil zen, 27 urte besterik ez zituela. Tuberkulosiak jota hil zen, nahiz eta batzuek uste izan duten biriketako gaitz hori erreumatismoarekin batera izan zela heriotzaren arrazoi nagusia. Bere heriotzaren ondoren, bere emazteak, Maria Kristina Austriakoak, erreginaordetza hartu zuen, eta Alfontso XIII.a jaio zenean jarraitu zen Borboien dinastia.

Alfonso errege Aldarrikatu

1874

Alfonso XIII.a Espainiako errege izan zen 1902ko maiatzaren 17an, 6 urte zituela. Hasieran, erregeordetza izan zuen bere ama Maria Cristina Austriakoa arduratzen baitzen, baina Alfonso XIII.a errege izendatu zutenean, monarkia konstituzionala finkatu zen.Alfonso XIII.a erregeak Espainiako lehen mundu gerra ondorengo krisi politikoak, sozialak eta ekonomikoak bizi izan zituen. 1931n, eta Espainiako Bigarren Errepublika aldarrikatu zen, beraz, Alfonso XIII.a erbesteratua izan zen.

Konstituzioa

1876

Konstituzioa estatu baten oinarrizko legea da. Bertan herritarren eskubideak, betebeharrak eta gobernuaren antolaketa zehazten dira. Espainiako egungo 1978ko Konstituzioa diktaduraren amaieran onartu zen, demokrazia finkatzeko. Lehenago ere hainbat konstituzio izan zituen, hala nola 1812koa (Cadizkoa), Espainiako lehen konstituzioa. Konstituzioek herritarren askatasuna eta erakundeen funtzionamendua arautzen dute.

Alfonso XII. Hil

1885

Alfonso XII.a Espainiako erregea 1885eko azaroaren 25ean hil zen, 27 urte besterik ez zituela. Hileta tuberkulosiak jota izan zen, nahiz eta batzuek uste izan duten biriketako gaitz hori erreumatismoarekin batera izan zela heriotzaren arrazoi nagusia. Bere heriotzaren ondoren, Maria Kristina Austriakoak, bere emazteak, erregeordetza hartu zuen, eta Alfontso XIII.a jaio zenean jarraitu zen Borboien dinastia.

Espresionismoa

1905

-1905 inguruan hasi zen eta 1910eko hamarkadan izan zuen gorakada
-Mugimendu honek bakoitzaren emozio subjektiboan eta interpretazio pertsonalean oinarritzen zen kolore biziak eta forma arraroak edo deformatuak erabiliz.
-Artista garrantzitsuak Edvard Munch, Wassily Kandinsky eta Egon Schiele izan ziren momentu horretan

Fobismoa

Period: 1905 to 1910

-1905ean sortu zen eta 1910 arte iraun zuen.

Kolore bizi eta ez-naturalak erabiltzen zen haien emozioak adierazteko.
Artista garrantsitzuak edo famatuak Henri Matisse, André Derain eta Maurice de Vlaminck izen ziren garai hartan

Kubismoa

1907

-1907an hasi zen, eta 1910-1920 urteen izan zuen gorakada handi bat
-Mugimendu honek perspektiba tradizionala apurtu zuen, objektuak forma geometrikoetan.
Artista garrantzitsuenak Pablo Picasso, Georges Braque eta Juan Gris izan ziren

Aliantzak

1914

Lehen Mundu Gerran aliantzak garrantzitsuak izan ziren. Potentzia zentralak Alemania, Austria-Hungaria, Otomandar Inperioa eta Bulgaria zeuden. Entente Hirukoitza Erresuma Batua, Frantzia eta Errusia izan zituen. Aliantza hauek esan nahi zuten herrialde bat gerrara joaten zenean, bere aliatuak ere bai, gatazka txiki bat gerra global bihurtuz.

Trintxera

1914

Lehen Mundu Gerran, Trintxera gerra izan zen gatazkaren ezaugarri nabarmen eta suntsitzaileenetako bat, batez ere Mendebaldeko frontean. Guduak lurrean zulatutako Trintxera zabaletan egiten ziren, non soldaduak oso baldintza gogorretan bizi ziren. Trintxeralokatzez, arratoiz eta gaixotasunez beteta zeuden, eta soldaduek sarritan estresa eta nekea pairatzen zuten.

LEHEN MUNDU GERRA(BIDEOA)

Jul 18, 1914

https://www.youtube.com/watch?v=hTRiVijXOKk -Eta ondorengotza gerra aukeratu zen, azkenean ulertzen erraza den zerbait bezala ikusten dudalako eta gerren amaieran oso garrantzitsua baita ere.

Gerra hasiera

Jul 28, 1914

1914an Franz Ferdinand Austriako artxidukearen hilketak Lehen Mundu Gerra hasi zuen. Austria-Hungariak gerra deklaratu zion Serbiari. Orduan Errusiak Serbiari lagundu zion, eta Alemaniak gerra deklaratu zion Errusiari. Frantzia Errusiari laguntzeko elkartu zen, eta Erresuma Batua gerran sartu zen Alemaniak Belgika inbaditu zuenean. Horrela, tokiko gatazka mundu gerra bihurtu zen.

Dadaismoa

Period: 1916 to 1920

Dadaismoa 1916an sortu zen Lehen Mundu Gerraren garaian, eta 1920ko hamarkadan garatu egin zen
- Mugimendu honek antiartearen printzipioetatik hasi zen. Bere ezaugarri nagusiak absurdoa eta collageak dira.
-Dadaismoaren artista ospetsuenak honek dira: Marcel Duchamp, Hannah Höch, Tristan Tzara, Jean Arp eta Kurt Schwitters.

Gerra Amaiera

Nov 11, 1918

Lehen Mundu Gerraren amaiera 1918ko azaroaren 11n sinatutako armistizioarekin markatu zen. Hitzarmen honek Mendebaldeko fronteko borrokari amaiera eman zion. Armistizio honek historiako gatazka suntsitzaileenetako baten amaiera eman zuen, baina 1919an sinatutako Versaillesko Itunak Alemaniak ordaindu behar zituen bake baldintzak eta erreparazioak ezarri zituen.

Surrealismoa

1920

-1920ko hamarkadan sortu zen, eta 1920-1930 urteen artean izan zuen gorakadak.
Mugimendu artistiko honek ametsak eta irrazionaltasuna aztertzen zituen, artearen mugak hautsiz eta errealitate berriak irudikatuz..