-
-
Doorbraak syndicalisme
Algemeen enkelvoudig stemrecht (voor mannen) ingevoerd → coalitie- ipv homogene partijregeringen
Sociale wetten ingevoerd
→ particratie, verzuiling
→ regimecrisis, in 1936 overschakeling naar antidemocratische partijen Economische crisis (Great Depression)
→ frank gedevalueerd, maar alsnog werkloosheid, faillissementen, belastingen besparingen ...
→ 1936: staking
plansocialist Hendrik De Man: Plan van de Arbeid (staatscontrole banken industrieën), kortdurig -
Vlaanderen:
Vlaams-nationalisme flamingantisme na WOI door overwegend Franstalig commando
→ Frontbeweging (Vlaamse autonomie pacifisme)
→ Frontpartij
nationalisme veroordeeld door Kerk, dus geen verbond met christenarbeiders Verdinaso door Joris van Severen (Italiaans fascisme Belgicisme)
→ VNV (fascistoid, later fascist) Wallonië:
Rex door Léon Degrelle (sterk fascistisch), vooral gesteund door Waalse middenstanders Zeer sterke polarisatie aggressieve campagne -
Politiek
Nationalistische, etnische raciale spanningen versterkt door territoriale herindeling
Grote minderheden gediscrimineerd
Territoriumverlies voor sommige landen Sociaal
Toenemende samenhorigheid klassen spanningen onderling
Volk kantelde van kapitalisme - communisme
Middenklasse elite vreesden opstand - anticommunisme Economisch
Crisis kapitalisme
Europese economie verzwakte; VS aarzelde
Volksmassa verloor vertrouwen in traditie Duitsland
+ vernedering -
Raad van Vier:
- VK: dominante zeemacht
- Frankrijk: uitschakeling Duitsland als macht
- VS: terugbetaling oorlogsleningen geallieerden
- Italië (mindere mate): gebiedsuitbreiding
Rusland uitgesloten Amerikaanse president Wilson wil vrede; Europa (oa Frankrijk) wil vernietiging
→ VS verhardde -
Oostenrijk-Hongarije ontbonden
- Oostenrijk:
12% oorspronkelijke grootte
oorlogsschuld
verbod politieke/economische unie met Duitsland
excessieve herstelbetalingen
- Hongarije:
29% oorspronkelijke grootte
niet-etnische Hongaren verdeeld, discriminatie
zware economische impact
excessieve herstelbetalingen
- Tsjechoslovakije -
Bulgarije:
verkleining grondgebied
economische beperking (graan zee)
excessieve herstelbetalingen Ontstaan Joegoslavië (Kroatië, Slovenië, Bosnië)
- culturele spanningen
religieus (katholiek, orthodox-christen, islam)
etnisch
4 talen
2 alfabetten (latijn, cyrillisch)
- economische moeilijkheden
- nationaal zwak en verdeeld -
- Niet-militaire Europese bond om twistpunten te behandelen
- Duitsland en Rusland verboden
- VS trad niet toe wegens soevereiniteit
-
Ondertekend in Spiegelzaal
(zelfde plaats als uitroeping Duitse keizerrijk) Sloot niet meer aan bij Wilsons 14-Puntenplan
Oorspronkelijk:
- zelfbeschikkingsrecht
- gematigde straf Duitsland
Uiteindelijk:
- keizerrijk → republiek
- zware economische straf + herstelbetalingen natura
- ontstaan Poolse Corridor
- 10% Duitse populatie herverdeeld
- militair ontmanteld
- Alleinschuld Protest van John M. Keynes (VK financieel adviseur) -
Ottomaanse Rijk ontbonden → Turkije
Oorspronkelijk:
heel Midden-Oosten kwijt
eigen staat Armeniërs + Koerden
Franse/Britse bezetting Istanbul
- verzet Mustafa Kemal nationalisten
Nieuw:
Griekse gebieden terug naar Turkije
geen Armeense/Koerdische staat Britten Fransen koloniseerden Midden-Oosten voor olie
* Volkenbond gaf mandaat
* 'eigen Joodse Palestijnse staat' + 'eigen Arabische staat' niet nagevolgd
* Koerden verdeeld
* geen rekening met culturele achtergronden -
Frankrijk-België-Duitsland
Rijnpact/Verdrag van Locarno (1925) - Frankrijk, België west-Duitsland erkennen grenzen
Duitsland treedt toe in Volkenbond (1926) Europa-Amerika
Briand-Kelloggpact (1928) - banning oorlog, ook door Duitsland en SU
Youngplan (1929) - omzetting Duitse schulden; protest van rechts Duits Amerikaanse beurscrash zorgde voor zware economische crisis in Weimarrepubliek -
Japan-Duitsland
Japan volksrijk maar grondstofarm
militaristisch nationalisme → expansie in Azië
- annexatie Mantsjoerije (1931); uittrede van Volkenbond
Anti-Cominternpact (1936) met Duitsland tegen SU Italië-Duitsland
Italië gekwetst door Verdrag Versailles
doelwit Middellandse Zee
- annexatie Abessinië (1935); sancties Volkenbond niet nageleefd
Mussolini Hitler in Spaanse Burgeroorlog -
- Binnenval Duitsland in Polen zonder oorlogsverklaring
- VK Frankrijk verklaren oorlog aan Duitsland
- SU verklaart oorlog aan Polen (Molotov-Ribbentroppact)
- SU annexeert Oost-Polen Baltische Staten
- Schemeroorlog (1939-1940) - nog geen confrontatie in West-Europa
-
Wetenschappen
- informatica (logistiek coördinatie)
- fysica (V2-raket kernbewapening)
- chemie (ersatzproducten)
- elektronica (radar, sonar, telegrafie)
- geneeskunde (penicilline, bloedtransfusies) -
april
Duitsland bezet Denemarken Noorwegen voor Zweeds ijzererts mei
10: begin Blitzkrieg, Duitsland isoleert België allies via Franse Ardennen
15: Nederland capituleert
28: België capituleert (Achttiendaagse veldtocht), Britse allies evacueren juni
21: Frankrijk capituleert; splitsing in bezet Frankrijk (generaal De Gaulle geëvacueerd) en Duitsgezind Vichyrepubliek (maarschalk Pétain collaboreert) -
Duitsland valt VK aan → luchtoorlog DL initieel overwinnend (geconcentreerde aanval op luchtmachtsbases)
maar per ongeluk aanval op Londen → VK retalieert op Berlijn
→ overschakeling concentratie op Londen (The Blitz) VK houdt stand (no surrender) -
herfst Italië rukt vanuit Libië op naar Suezkanaal
+ vanuit Albanië naar Griekenland Griekenland slaat terug; VK verdedigt Suezkanaal Duitsland schiet Italië te hulp -
Duitsland valt SU aan uit anticommunisme + voor grondstoffen (Lebensraum)
→ SU bij geallieerden, steun van VK en VS
→ tweefrontenoorlog Operatie Barbarossa loopt vast in Russische winter -
- Japan valt Europese koloniën in Verre Oosten + Australië aan
- Olieblokkade VS
→ Japan valt Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor (Hawaï) aan
→ Pacificoorlog - Later ook oorlogsverklaring Duitsland→VS
-
najaar 1942 VS - Japan
Zeeslag bij Midway (Pacifische Oceaan)
→ Japan lijdt verlies en gaat in verderdiging Britten - Duitse Afrikakorps olv Rommel
Slag bij El Alamein (Noord-Afrika)
→ Duitsland teruggedreven, bevrijding van Sicilië nu mogelijk Duitsers - SU
Beleg van Stalingrad
Duits leger door Rode Leger verslagen → Duitsland gaat in totale oorlog -
SU
2 offensieven → Duitsland verdreven uit Oost-Europa
Joegoslavische partizanen bevrijden zichzelf Italië
inval in Sicilië en Zuid-Italië
→ regime Mussolini verslagen
→ wapenstilstand met nieuwe regering
Duitsers bezetten Noord-Italië; Mussolini zet daar regime verder
bevrijding loopt moeizaam (tot 1945) → Mussolini geëxecuteerd -
juni
6 (D Day): Geallieerde invasie in Normandië olv Eisenhower; door SU gevraagde tweede front augustus
19: Frans verzet bevrijdt Parijs september
3: geallieerden bereiken Brussel
4: geallieerden nemen bruikbaar kanaalhaven Antwerpen over Slag om Arnhem mislukte; Nederland begint hongerwinter; Duitsers schieten tevergeefs V-bommen -
februari
VS bereikt Japanse archipel via moeizame islandhopping maart
VS steekt Rijn over april
25: VS ontmoet SU aan Elbe
30: Hitler pleegt zelfmoord mei
**7 (V-E Day): Duitsland capituleert voor West Allies in Reimsd
8: Duitsland capituleert voor SU in Berlijn augustus
VS dropt atoombommen
6: Hiroshima
9: Nagasaki
15 (V-J Day): Japanse keizer Hirohito kondigt overgave aan september
2: Formele overgave Japan
→Einde Wereldoorlog II -
Ontwikkeling humanitas
- Verklaring vd Rechten vd Mens
- oorlogstribunalen (Nürenbergprocessen - let op: overwinningsjustitie)
- misdaden tegen vrede, mensheid oorlogsmisdrijven
- internationale gerechtshoven
- economische samenwerking
- Arlantisch charter - Verenigde Naties Einde Europese macht
Europa politiek, militair economisch vernietigd
VS SU; beslissing op conferentie van Yalta over geopolitieke verdeling (IJzeren Gordijn)
kolonies nationaal bewust - ontvoogdingsstrijd