-
100
Akitaniako inskripzioak
-Hitz solteak agertu
-Jainkoen izenak
-Pertsonen izenak. Adib: Eneco Enecoris -
Period: 100 to Dec 31, 1500
XVI.MENDE AURRETIK
-
Jan 1, 1100
Gonzalo de Berceo
Euskaraz zenbait hitz aurkitu ditzakegu bere lanetan, "ZATICO" adibidez.
Bere lanetan euskera agertzea euskararen garrantzia eta zabaleraren adibide da. -
Feb 1, 1100
Aimery Picaud
Erromes frantsesa zen, Frantziatik Santiagora egindako bidaian ikusitakoen berri jasotzen zuen gida idatzi zuen.
--> Gida honetan; euskarazko hiztegitxo bat sartu zuen ( beste erromesentzat lagungarri izengo zelakoan) -
Jan 1, 1173
Nafarroako forua
Latina alde batera utzi zuten eta arauak gizarte euskaldun bati eman zizkioten. Euskla hitzak behien eta berriro agertzen dira Nafarroako foruan.
Nafarroako monasterioetan berehala agertu zen euskera paperetan adibidez "IRANTZU ETA LEIRE" agirietan, hortik euskararen izen preziatuak. -
Jan 1, 1415
Gorteko gutuna
Erret Gortean ofizial euskalduna zeuden .
Funtzionarioen arteko euskarazko gutun bat aurki da duela urte batzuk.
Martin San Martin-ek bidalita Matxin Zalba-ri bidalita. -
Period: Jan 1, 1500 to
XVI.MENDEA
-
Apr 1, 1500
Errenazimendua
Arrazoitzen hasi ziren.
Lehen teozentrismoan oinarritzen eta errenazimenduan atropozentriasmoan, hau da, gizakia.
Lehen latina erabiltzen zen, eta beste hizkntza batzk erabiltzen hasi ziren -
May 1, 1500
Inprenatren sorrera.
Alfabetizioa hasi zen.
Kulturaren hedapena egon zen. (Unibetzalizatu.)
Guternberg izan zen inprentaren sortzailea.
http://www.youtube.com/watch?v=68YKs240Ihg -
Jun 1, 1500
Erlijioa
Eliza katolikoa bi ataletan banatu zen.
Protestantismoa sortu zen.
Martin Luther hasi zen protestantismoaren lehen urratsekin.
http://www.youtube.com/watch?v=iQZ4pE-DHuk
Onartu egiten da, sermiak, doktrinak... euskaraz egitea.
XVI.mendeari begra adibidez Joanes Leizarraga apaiz protestantea izan zen. -
Jan 1, 1537
Joan Zumarragako
Mexikotik Durangora idatzitako eskutitz honetan Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoratzen du. -
Jan 1, 1545
Etxepare Euskal literatura idatzia HASI. Bernart Etxeparek: Linguae Vasconum Primitiae
Bernart Etxeparek idatzitako Linguae Vasconum Primitiae liburuarekin hasten da bi ale egin ziren, baina bakarra gorde zen, Bordelen argitaratu zen
Lanaren helburua: erlijioa lantzea, solastea gozatzea eta kantatzea zen.Lau atalez osatuta.
Bernart Etxepare 1475.urte inguruan jaio zen Sarrasketan (Donibane Garazi ondoan). Eiheralarreko izan zen, eta geroago kartzeleratua izan zen, baina ez da arrazoi zehatizk ezagutzen. -
Jan 1, 1564
Joannes Leizarraga: Itun Berriaren itzulpena
Leizarraga Beskoitzen 1506.urte inguruan jaio eta Bastidan 1601.urtean hil zen. Apaiz katolikoa zen eta protestante bihurtu zen Joana II Albetrekoa eraginez.
esus Christ Gure Iaunaren Testamentu Berria
Nafarroako erreginak bere lanik garrantzitsuena eta ezagunena egitea eskatu. Itun Berria euskaratzea.
1571an argitaratu zuen Arroxelan
Lau laguntzaile izan zituen lan honetarako.
Leizarragak itzulitako lanak:
Jesus Christ Gure Jaunaren Testamentu berria
Kalendrera
ABC edo Christinoen Instructionea -
Jan 1, 1566
Esteban de Garibay
Memorias lana egin zuen: Kodice gehigarri bezala jarri zuen
Los refranes de Garibay: bi kolekzio eta 37 errefrau.
Erromentzeak bizkaieraz egiten zituen. -
Jan 1, 1567
Joan Perez de Lazarraga: Dianea eta koplak
102 orrialde ditu eta 45 koplek osatzen dute (horietako 9:gazteleraz)
Lazarraga, Larrean 1548.urtean ingururan jaio zen eta 1605. -
ERREFRAU BILDUMAK.
Iruñan argitaratu.
Ez da autorea ezagutzen.
64 orrialde ditu eta 539 errefrau.
Ohienartek desagertu ondoren ezagutzen zituenez batzuk aipatu zituen. -
KONTRARREFORMA
Mende honetako gertakaririk aipagarriena: Kontrarreforma izan zen.
Erlijioaren esparruan gertatu zen eta hizkuntzan eragin handia izan zuen, itzulpen ugari burutu baiziren. -
Period: to
XVII.MENDEA
-
Period: to
XVIII.MENDEA
-
Sant Millan de la Cogolla
Errioxan
Don Emiliako glosak (Hiztegi txikiak ziren)
Euskerazko lehenengo esaldiak:
"Guek izioki dugu"
"Adiutu ez dugu"
