-
8.000 urte inguru, giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren.
-
Afrikako lautadetatik zetorren giza taldeak Nilo Bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen.
-
Piktograma Sumerian hasi zen, lehenengo idazkera buztin zati batean estanpatzen diren marrazkien bidez egin zen. -
Oso litekeena, da errege-apaiz batena izatea. Kareharriz egina dago. -
Iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte.
-
Afrika erdialdeko lautadetatik etorritako talde bat Nilo bailaran abereak landatzen eta hazten hasi zen, herri txikiak eraikiz. Herri hauek batu eta herri handiagoak sortu zituzten, orduan bi erresuma sortu ziren, Goi Egipto, hegoaldean, eta Behe Egipto, iparraldean, etengabe borrokatu ziren, harik eta hegoaldeko Menes edo Nerme erregeak iparraldea konkistatu zuen arte
-
Tinita Garaia. I. eta II. Dinastiak
Egiptoko garai aurre-dinastiakoan zehar erreinu independente bi sortu ziren Goi eta Behe Egipton. Goi Egiptoko Nermer faraoiak batu egin zituen, gertakari horrekin Egiptoko historia dinastikoari hasiera emanez. -
Bailara inguruko basamortuek (“lur gorria”) muga naturala osatzen zuten eta, horregatik, nahiko zaila zen hortik inbasioren bat iristea. Horrela, Egiptoko kulturak 3.000 urtez iraun zuen ia aldaketarik gabe.
-
Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak erabiltzen zituzten beren bizimodua gobernatzeko. Guztietan ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi K.a. 1.700 urte inguruan Babiloniako erregea izan zen.
-
Gaur egun ezagutzen dugun idazketa-sistemarik zaharrena kuneiformea da, Sumeriatik dator eta 600 karaktere inguru ditu. -
Lege eta erabaki judizialen bilduma bat da, Babiloniar Inperio osorako lege-sistema uniforme bat ezartzeko oinarri gisa balio zuena. -
Bailara inguruko basamortuek muga naturala osatzen zuten eta horregatik oso zaila zen hortik inbasioren bat heltzea. Horrela Egiptoko kulturak, eta ia aldaketarik gabe.
-
Europako hego-ekialdean Egeo itsasoa dugu, non uharte asko dauden. Kostaldeko lurraldea oso menditsua da, baina haran estuak eta lautada txiki batzuk ere badaude. Haranen arteko komunikazioa zaila da lurrez egiten bada, baina itsasoz errazagoa da.
(Lehenego zibilizazioak hasi dira Kreta edo Mizenasen) -
Indo Bailaren zibilizazioa, gaur egungo Pakistanen garatu zen, eta k.a. 2500 eta 1700 urte inguruetan goieneko unea lortu zuen.
-
Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen. -
Akad herriko Sargon erregeak inguruko herriak konkistatu eta batu zituen, eta Mesopotamian lehenengo inperioa hedatu zuen.
-
Geroago, jatorri ezezaguneko pertsonaia batek, Sargonek, Kish herriko boterea hartu zuen eta lurralde osoa bere menpe eduki zuen. Sargon I Handiaren erregetzan (K.a. 2355-2279), hiri-estatu sumertarrak batuta geratu ziren eta horrela sortu zen historiako lehen inperioa, Akaden Inperioa; zituen lurraldeak Mediterraneoa eta Turkiaraino hedatu ziren. -
Akadas inperioko unerik tenkatuena Naram-Sinen erregealdian izan zen (K.a. 2254-2218 . K. a.) hil ondoren barne arazoak izan ziren, Guti, Amorrita eta Lullubiren pueloen presioak inperioaren hondamendia azkartu zuen.
-
Ur-Namuk III. Ur dinastia sortu zuen, eta garai horretan lehenengo zigurata eraiki zuen. -
Mariko gobernadorea. izan zen Puzur Ishtar-en estatua. -
Lehenengo aldaketa K.a.2000 urte inguruan gertatu zen. Ordu arte, Minosko zibilizazio aldiaren lehenengo zortzi mendeetan zehar, kretarrek ez zuten Neolitoko bizibidetik harago egin. Nolanahi ere, itsas merkataritzari esker Egiptorekin harremanetan izan bidez ziren. K.a.2000. urte inguruan, bada, kretarrek idatzeko sistema bat eta hirien
zibilizazio bat sortu eta antolatu zuten. -
Kretako jauregi handiena knossoskoa izan zen(k.a. 1900 inguru). Han aurkitu ziren kretako gizarteari eta ekonomiari
buruzko lehenengo datuak, buztinezko oholetan idatziak. Greziako elezahar klasikoetan Minos erregearen jauregia zen knossos -
Lehenengo jauregien garaian (k.a.2000-1700 inguruan) zeramika mota berezi bat egin zen kretan, teknikaren bikaintasunarengatik eta apaindura zurrunbilotu dinamikoagatik ezaguna. Apaindurazko pintura horretan, ordea, ez da 1600-1450 bitarteko loraldi arestian apaitu horretan hain pintura lan bikainak egingo zirenik aurreikusten.
-
Mizenasko zibilizazioak bostehun bat urte hartu zituen:k.a. 1630 urtetik 1100 urtera, gutxi gorabehera. Denbora bitarte hartan, beraz, loaldi luze batetik esnahatu bezala, bertako tradizioei ezer gutxi zor zien zibilizazio bat sortu zen bat-batean.
-
Aipagarria da terrakotzako estatua txiki bat(knossos, k.a. 1600 inguruan). hiru suge luze kiribilkaturik dituela besoen, gorputzaren eta buruaren jiran, eta bularrak agerian. Batzuetan ustez irudi horrek esanahi garbia izan dezake, antzinako erlijo askotan sugea lurreko jainkoen eta gizonezkoen emankortasunaren irudikapena baita eta gizonezkoen emankortasunaren irudikapena baita eta bularra, berriz, emakumezkoen emankortasunarena
-
Mizenastar zibilizazioa k.a. 1600. urte aldera sortu zen eta kultura aristokrazia gerlariak menperatu zuen. k. a. 1400 inguru, mizenastarrek zibilizazio minoikoaren bihotza zen kreta azpiratu zuten
-
Azkenik, metalezko eta bolizko lanei dagokienez, aipatu beharrekoak dira Vafioko urrezko edontziak(k.a.1500 inguru) eta Mizenasko bolizko hiru jainkosak(k.a.1550-1400 inguru), zein baino zein bikainagoak. Bolizko irudi honetan atentzioan ematen du keinuen fintasunak eta irudien gizatasunak, ez baita antzinako artearen munduan, greziarrak iritsi arte ez behinik behin, hurkoarenganako maitasuna halako berotasunez eta edertasunez irudikatzen duen obrarik.