-
XVIII. mendea
-Monarkia borboidarrekin eredu zentralista
-Foruen aurkako eraso ideologikoak
-Aduanak kostara eramateko saiakera
-Matxinadak eman ziren eta ez zen lortu -
Zamakolada matxinada
Karlos IV.aren erregealdian Godoy ministroak, nahitaezko zerbitzu militarra inposatzen saiatu zen Bizkaian.
-Erantzuna: Zamakolada matxinada
-Godoy atzera egin behar -
Period: to
Independentzia Gerra
Liberalismoaren proiektu politikoa oso indartuta -
Period: to
Seiurteko absolutista
Fernando VII.ak foruak berrezarri -
Period: to
Hirurteko liberala
Foruak abolituak izan ziren. Erantzun gogorra eman zen euskal lurraldeetan haien defentsan talde armatuak antolatuz (boluntario realistak) -
Period: to
Hamarkada absolutista
Euskal Foruak berrezarri baina aldaketekin:
-Bizkaiko burdina ez da bizkaitarrena, Estatuarena da
-Nafarroan foru-baimena kendu --Espainian Foruen aurkako jarrera hedatu -
Period: to
Lehen Gerra Karlista
-Espainiako boterea liberalek.Bandoak
--Karlistak: Foruen alde, absolutismoa (Karlos V)
--Isabeldarrak: Foruen aurka, liberalismoa (Isabel II) -Zumalakarregi milizien buru
-Bilboko setioa (1835)
-Saiakerak Espainiako hegoaldera hedatzen
-Mendizabalek desamortizazioak armada liberala indartu
-Bergarako Besarkada -
Period: to
Mª Kristinaren erreginaordetza
-
Fernando VII.aren heriotza
Foruen auzia eta auzi dinastikoa nahastu.
-Karlos V: tradizioa eta Foruak gordeko zituen (absolutismoa)
-Isabel II: Foruen aurka (liberalismoa) -
Karlos V errege izendatu Talavera de la Reinan
Gobernuak altxamendua zapaldu arren, Espainian zehar hedatu zen -
Bilboko setioa
Altxamendua arrakastatsua izateko hiriburu bat konkistatu beharra.
-Bilboko setioak porrot egin zuen
-Zumalakarregi zauritu eta hil -
Zumalakarregiren heriotza
1833an Instituzio foralek Karlos V errege izendatu eta miliziak antolatu: Zumalakarregi buru. -Milizia karlisten babes nagusia nekazariak, elizgizonak, artisauak...
-Zumalakarregi Bilboko setioan zauritu eta hilko da Karlisten beherakada ekarriz -
Bergarako Besarkada
Espartero (liberala) eta Maroto (karlista)
-Bando karlistak Isabel IIa Espainiako erregina bezela eta 1837ko Konstituzioa onartu.
-Bando liberalak Foruak errespetatzeko hitza eman, betiere Espainiako Konstituzioaren barruan.
-Ofizial karlistak armada liberalean integratuko dira gradu militar berdinarekin
--Karlista guztiak ez daude ados: gerra beste urtebetez -
1839ko Legea
Foruen abolizio prozesuaren hasiera. Abantailak bertan behera:
-Foru-baimena kendu
-Aduanak kostaldera
-Espainiako sistema judiziala
-Batzar Nagusiak kendu
-Miliziak antolatzeko eskubidea kendu
-Espainiako Gorteetara diputatuan bidali behar
--Bi abantaila soilik:
-zergak jasotzeko eskubidea
-soldadu joateko salbuetsita egotea -
Period: to
Esparteroren erreginaordetza
-
Lege Hitzartua
Nafarroan.
-Nafarroaren izendapena aldatu (Erresuma izatetik Probintzia izatera)
-Soldaduzkara joateko zozketak inposatu
-Aduanak Ebrotik Pirinioetara
-Desamortizazioak
-Konbenio ekonomikoa Madrilekin: zergar jasotzearen truke diru kopuru bat ordainduz: KUPOA) -
Period: to
Isabel II-aren erreginaldia
-
Period: to
2. Gerra Karlista
Nekazarien altxamendu armatu bat izan zen zentralismo politikoaren eta derrigorrezko soldaduzkaren aurka.
-Katalunian "Guerra del matiners" -
La Gloriosa Iraultza
Isabel II.a erbesteratu
-Liberalismoaren finkapena Espainian -
1868ko hauteskundeak
-EHn karlismoak erabateko garaipen politikoa lortu
-Espainiako Gorteetan jarrera zentralista nagusitu
-Ondorioa: altxamendu armatua 1872an -
Period: to
Amadeo I.a Savoiakoaren Monarkia
-
Alemaniaren bateratze prozesua
Alemania estatu federal moduan sortu eta potentzia politiko-ekonomiko-militarra bilakatu.
-Adibide bezala hartuz, Espainiak jarrera zentralista leundu -
Altxamendu armatua
EH Karlistek hauteskundeak irabaziz eta Espainiako joera zentralista zela eta armetan altxatu ziren karlistak III. Gerra Karlistari hasiera emanez -
Karlos VII.a Espainiara sartu
Pirinioetatik Espainiara sartuko da Koroa eskuratzeko. -Karlistak Karlos VII errege moduan hartu. Katolizismoan oinarritutako monarkia tradizionala berrezarri nahi
-Leloa "Jainkoa, Aberria, Foruak eta Erregea" -
Period: to
3. Gerra Karlista
-Karlos VII (Karlos V.aren biloba)
-Dorregarai milizien buru
-I. Karlistadarekin paralelismoa
-EH karlisten esku hiriburuak ezik: Estatu federal independente moduan funtzionatu zuen: txanpon propioa, unibertsitatea...
-Bilboko setioa (1875) -75-76 liberalen garaipenak -
Period: to
I. Errepublika
-
Bilboko setioa
Altxamendua arrakastatsua izateko hiriburu bat konkistatu behar. Bilbo konkistatzen saiatu.
-Concha jeneralak Bilboko setioa apurtu -
Karlos VII.aren erbesteratzea
1875-76an armada liberalaren garaipenak.
Nafarroa eta Gipuzkoa osoa menderatu zutenean, Karlos VII erbesteratu eta karlistek gerra galdu zuten. -
1876ko Legea
Euskal Foruen abolizioa.
-Foruen erabateko desagerpena
-Derrigorrezko soldaduzka ezarri
-Zergak ordaintzeko betebeharra -
Kontzertu ekonomikoa
-Aldundiek ez zuten kolaboratu nahi zergak biltzen Espainiarentzat, eta estatu liberalak ez zeukan administratiborik zergak jasotzeko
-Alemaniako bateratzea adibide moduan
--Bi arrazoi hauek Madrilen zentralizazioa leundu eta erdibideko akordioa: KONTZERTU EKONOMIKOA
-Aldundiak zergak jasotzeko eskumena, Espainiari bildutako diruaren zati bat emanez: KUPOA
-Kupo hau negoziatzen zen
-Etekin gehien euskal burgesiak atera zion
-1937 Francok kendu
-1980an jarri Gernikako Estatutuaren ondorioz
