-
giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren. -
Tigris eta Eúfrates ibaiak dauden hurbileko herrialde batean, gizateriaren lehen kultura garatzen hasi zen. -
Mesopotania lehenengo zibilzazioa izan zen.
Mesopotaniari deritzo ibaien arteko lurraldeen arteko lekuari. Fruitueatatik, barazkietatik bizi ziren.
Amaliak haien etxean hezitzen zituzten.
Beste lanbide batzuk sortu ziren: Medikuak, apaizak eta musikariak. -
Afrikako lautadetatik zetorren giza taldeak Nilo Bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen. -
Egipton lengo heriak bi ziren, bat deitzen zen egipto altua eta bestea egipto behera.
Beti egon ziren borokan.
Baina 3000 untean egipto behera konkistatu izan zen. -
-Nekazaritza zen bizibilde nagusia, zerealak, lihoa, mahatsondoak eta fruta- arbola
-Abeltzaintza, etxaldeetan animaliak zituzten, ahuntzak, ardiak, txerriak eta astoak
-Ehiza ere egiten zuten
-Artisau onak izan ziren
-Etxe guztiak buztin eta lastozko pesoz egiten ziren
-Jantziak lihorekin egiten zituzten
-Garbiketara garrantzi handia ematen zioten
-Elikagai nagusiak ogia eta garagardoa ziren
-Musika eta jaiak gustatzen zitzaizkien -
-Egipto Afrikako ipar-ekialdean eta Asiako Ekialde Hurbilaren ondoan dago
-Nilo ibaiak Egipto osoa inguratzen du
-Basamortu ugari ditu
-K.a 5000 urte inguruan bi erresuma sortu ziren: Egipto Garaia hegoaldean eta Egipto Behera iparraldean -
Minostar kultura orain dela 5000 bat urte sortu zen. K.a. 3000. urte inguruan, Kretako biztanleek kobrea erabiltzen hasi ziren, eta itsasontziak eraikitzen zituzten; horiekin, inguruko herriekin merkataritza-harremanak ezarri zituzten. K.a. 2000. urte inguruan, kretatzarrek edo minostarrek, Zeus jainkoaren semearen kondairaren arabera, Minos erregearen omenez hartu zuten izena
-
Afrikako Erdialdeko lautadetatik zetorren giza talde bat Nilo bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen eta herri txikiak eraikitzen hasi ziren. Herri horiek, pixkana-pixkana, elkartu egin ziren eta herri handiagoak sortu zituzten. Bi erresuma sortu ziren orduan, Egipto Garaia, hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean, eta etengabe borrokan ibili ziren, hegoaldeko Menes edo Nermer erregeak iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte.
-
-Egipton artista gehienak estatuko edo tenpluetako funtzionarioak ziren
-Arkitekturan hilobi monumentuak eta tenpluak nagusi izan ziren
-Tenpluek esfingeen eta obeliskoaren bidez apainduta zeuden -
-Egiptoko hierarkikoa zen
-Faraoia pertsonaiarik garrantzitsuena izan zen
-Gero funtzionario eta administratzaileak zeuden, apaizek, nekazariak eta esklaboak
-Legearen aurrean gizon eta emakume guztiak berdinak ziren -
Mizenestar kultura, duela ia 4.000 urte garatu zen lurralde kontinentalaren hegoaldean (Peloponeso)
-
-Arkitekturan, tenpluak eta jauregiak eraiki zituzten
-Tenpluak gune sakratuak izan ziren
-Jauregiak tenpluen antzekoak ziren, gune sakraturik gabbe
-Eskulturan boterearen eta fedearen ordezkariei estatuak egiten dute
-Erliebe lanak ehizako, gerrako eta erlijozko eszenak irudikatzen dute
-Arte xehea, kutun edo zinginarriak, zingiluak, terrakotazko irudiak brontzeaz eta zeramikaz egindaz osatzen da -
Oso litekeena, da errege-apaiz batena izatea. Kareharriz egina dago -
-K.a 3100 arte inguruan Menes edo Nemer erregeak iparraldea konkistatzen dute
-Inperio zaharra ( IV dinastiatik VI. era) piraamiden handien garaia zen.
-Erdiko inperioa (XI dinastiatik XIII.era) barneko matxinden ondorioz sortzen da
-k.A XVI mendearen erdialdean Inperio berria ( XI. Ainastiatik XX.era) sortzen da
-K.a XI mendearen hasieratik aurrera hirugarren bitarteko garaia hasiera hasten da -
Menes edo Nermer erregeak iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen. Bailara inguruko basamortuek muga naturala osatzen zuten eta horregatik oso zaila zen hortik inbasioren bat heltzea.
-
Bailara inguruko basamortuek muga naturalak osatzen zitzten eta, horregatik, nahiko zaila zen hortik inbasioren bat iristea. Horrela, Egiptoko kulturak 3.000 urtez iraun zuen ia aldaketarik gabe.
-
-Nekazaritza zen bizibide nagusia, zerealak, lihoa mahatsondoak eta fruitu-arbolak
-Abeltzaintza, etxaldeetan animaliak zituzten, ahuntzak, ardiak, txerriak eta astoak.
-Ehiza ere egiten zuten
-Artisau onak izan ziren
-Etxe guztiak buztin eta lastozko pesoz egiten ziren
-Jantziak lihorekin egiten zituzten
-Garbiketara garrantzi handia ematen zioten
-Elikagai nagusia ogia eta garagardoa ziren
-Musika eta jaiak gustatzen zitzaizkien -
-Egiptarrek erlijioari eta jainkoei garrantzi handia ematen zioten
-Betikotasuna lortzeko mommifikatu egiten zituzten
-Hasieran hieroglifikoa idazteko eraabiltzen zuten
-Gero idazketa hieratikoa edo sakratuaeta demotikoa erabili zuten
-Zientzetan ezagun onak zituzten eta matematikan kalkuluak erabiltzen zituzten
-Egutegia eguzkiaren bidez asmatu zuten
Egiptarrak medikuntzan nabarmendu ziren Add tags + -
K.a. 3000. urte inguruan, Kretako biztanleek kobrea erabiltzen hasi ziren, eta itsasontziak eraikitzen zituzten; horiekin, inguruko herriekin merkataritza-harremanak ezarri zituzten.
-
Indo Bailaren zibilizazioa, gaur egungo Pakistanen garatu zen eta goieneko unea lortu zuen. Indo lautada emankorretan lortzen zituzten uztak izan ziren bere oparotasunaren oinarri.
-
Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen.
-
-Hasieran landu gabeko lurrez estatuak osatzen zuten
-K.a 2.380 urte inguruan Umma herriko printzeak Sumer herrialdea sortzen du.
-Sargon lehena handiaren erregetzan Akaden Inferioa sortzen zuen -
Akad herriko Sargon erregeak inguruko herriak konkistatu eta batu zituen, eta Mesopotamian lehenengo inperioa hedatu zuen. -
Sargon I Handiaren erregetzan, hiri-estatu sumertarrak batuta geratu ziren eta horrela sortu zen historiako lehen inperioa, Akaden Inperioa; zituen lurraldeak Mediterraneoa eta Turkiaraino hedatu ziren.
-
Lehenengo aldiz Sumer herriak batzeko asmoa izan zuen, boterea ez kentzeko.
Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen.
Ondoren, Sargon izeneko pertsonai batek, Kish heeriko boterea hartu zuen. k.a. 2355ean Sumer herria batua geratu zen, eta han hasi ziren LEHEN IMPERIOAK. -
Akaden inperioaren goieneko unea Naram erregetzan lortu zen, baina, hura hil eta gero, barruko arazo batzuek (konspirazioak, independentziaren aldeko mugimenduak... eta, besteak beste, guti, amorrita eta lullubi herrien presioek, inperioaren gainbehera bizkortu zuten
-
Ur-Namuk III. Ur dinastia sortu zuen, eta garai horretan lehenengo zigurata eraiki zuen. -
-K.a 2120 Ur- Namuk III ur dinastia sortzen ditu, lehengo zigurata eraikitzen da
-
Mariko gobernadorea izan zen Puzur Ishtar-en estatua
-
Kretarrek ez zuten bizimodurik ateratzen ala ere
egiptorekin harremanetan jarri ziren. Idazteko sistema bat eta zibilizazio bat sortu zuten, hiru gaztelu sortu zuten:
konnossos, Festo eta Malia. -
K.a. 2000. urte inguruan, kretatzarrek edo minostarrek, Zeus jainkoaren semearen kondairaren arabera, Minos erregearen omenez hartu zuten izena.
-
sormenaren estanda handia gertatu zen denbora horretan sortu zen Minoiko arkitektura eskulturaz eta pinturas gorde den gustia
-
Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak erabiltzen zituzten beren bizimodua gobernatzeko. Guztietan ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi Babiloniako erregea izan zen. -
1700 k.a. kretako hiru gazteluak suntzitu ziren.
-
Hammurabi kodea, K.a. 1692 urtean sortutakoa, aurkitu diren lege multzoetariko bat da.
“Dike bat konpondu behar zuen norbaitek arduragabekeriaz jokatzen badu, dikea konpontzen ez badu eta zulo bat irekitzen bada eta lurrak urak hartzen baditu, dikea zulatu den lurreko jabeak suntsitu duen garia ordainduko du”. -
K.a. 1630 urtetik 1100 urtera, gutxi gorabehera. Denbora bitarte hartan, beraz, loaldi luze batetik esnatuta bezala, bertako tradizioei ezer gutxi zor zien zibilizazio bat sortu zen bat-batean.
-
Mizenastar zibilizazioa K. a. 1600. urte aldera sortu zen eta kultura aristokrazia gerlariak menperatu zuen.
-
K.a. 500 urtetik, Asia Txikian, gaur egungo Turkian, kokatuta zeuden polis helenikoak Persiarren menpe egon ziren. Horietako batzuk altxatu egin ziren
-
K. a. 1400 inguru, mizenastarrek zibilizazio minoikoaren bihotza zen Kreta azpiratu zuten. Minoikoez gain, Troia (mizenastarren aurkari zen hiri-estatu boteretsua) ere garaitu zuten bi aldiz, gatazka honi buruz dagoen froga bakarra mitologiarekin nahasten diren Homero eta beste autore batzuen testuak diren arren.
-
K.a. 1200. urtetik aurrera, gerrek, goseteek, gainpopulazioak, uzta txarrek eta beste hainbat arrazoik eraginda, krisialdi ugari izan zen, eta burdinazko armak erabiltzen zituzten iparralderagoko herriak, garai horiez baliatu ziren lurraldean indarrean sartzeko eta zibilizazio mizenikoa desagerrarazteko.
-
K.a. 1200 inguruan, gerrek eta barneko gatazkek eragindako krisiak horren gainbeheraren hasiera izan zen, eta joniar, eoliar eta doriarren finkapena erraztu zuen.
-
K.a. 1200. urtetik aurrera, gerrek, goseteek, gainpopulazioak, uzta txarrek eta beste hainbat arrazoik eraginda, krisialdi ugari izan zen, eta burdinazko armak erabiltzen zituzten iparralderagoko herriak
-
K. a. 1100 inguru, mizenastar zibilizazioa amaitu zen. Antzinateko greziarrek beraiek gainbehera hau azaltzen zuten beste herri greziar baten, doriarren, inbasioarengatik
-
Zibilizazio mizenikoa desagertu ondoren, antzinako Greziaren bizimoduaren adierazgarri gisa herrixkek baino ez zuten iraun. Ziurrenik, bailara edo eskualde bereko biztanleak inguruko tokiren batean bilduko ziren.
-
K.a. 509. urtetik aurrera, gobernatzeko era berri bat ezarri zen: errepublika. Errepublikaren garaian, Erroma izugarri hedatu zen.
-
K.o. 395. urtean, Teodosiok bitan banatu zuen, eta bi inperio sortu ziren: Mendebaldeko Inperioa, hiriburua Erroma zuena, eta Ekialdeko Inperioa edo Bizantziokoa, hiriburua Konstantinopla zuena.
-
-K.a 332 urte inguruan Greziak Egipto konkistatzen du
-Gero erromatarrek bere inperioko probintzia bihurtzen dute -
K.o. 313 urtean, Konstantino enperadoreak tolerantzia erlijiosoa aldarrikatu zuen. Teodosia enperadorearekin batera, kristautasuna Inperio
-
Alejandro Handiak Ekialdean konkistatu zuen inperioa, hori jeneralen artean banatu zen. Egipton Ptolomeo I Sóter-ek hartu zuen boterea gero.
-
K.a. 264. urtean, Kartagoren kontrako Gerra Punikoak hasi ziren.
-
K.a. 272. urterako, Erromak Italiar penintsula osoa menpean hartzea lortu zuen
-
K.a. 264. urtean, Kartagoren kontrako Gerra Punikoak hasi ziren.
-
Garai helenistikoa IV mendebaldean hasi zen garai helenistikoa, Herriek hartzen zuten lurraldearen iparraldera Mazedonia zegoen. Bertako biztanleek atzerritartzat hartzen zituzten heleniarrak, izan ere, grekoaren antzeko hizkuntza batean mintzatzen baziren ere, beren gobernu-modua
-
Kristautasunak erromatar ohituren aurka egiten zuenez, eta erromatar jainkoak ukatzen zituenez, kristauak jazarriak izan ziren garai hartan. Neron enperadorearengaraitik (K.o. 64. urtea), kristauak preso hartu eta torturatu egitenzituzten.
-
Oktaviano (Augusto izenez ezagututa), armada guztien buruzagi nagusi izendatu zuten eta K.a. 27. urtean enperadore bihurtu zen.
-
K.a. 19. urte arte, orduan menperatu baitzituzten penintsulako azken erresistentzia-guneak (Kantabriarrak eta Asturiarrak). -
K.o. 14. urtetik K.o. 235. urtera izan zen, Goiz Inperio izenez ezagutzen dena. Garai horretan zehar, hainbat enperadore izan ziren, dinastietan sailkatuta.
