Alemania Nazia

Guillermo II abdikazioa

Nov 9, 1918

Guillermo II Alemaniako erregea zen eta gobernatzen egon zen monarkia parlamentario batean. Ikusita, Lehenengo mundu guerra galduko zuela, abdikatu zuen, eta bere ordez, Friedrich Ebert sozialdemokrata jarri zuen, eta egun berean errepublika aldarrikatu egin zen.

Lehen Mundu guerraren bukaera

Nov 11, 1918

1918ko Azaroaren 11 an Lehen Mundu Guerra bukatzen da, Alemaniak armistizioa sinatu zuen.

SPD-USPD (Ezkerraren aliantza)

Nov 12, 1918

Errepública aldarrikatu ondoren, USPD eta SPD ezkerrako alderdi hauek parte izan ziren "Arduradunen Herriaren Batzordeak". Hauek atea ireki zuten bidea hauteskundeak "Asanblea Constituilentera".

DNVP Alderdiaren sorrera

Nov 24, 1918

DNVP alderdia sortzen da azaroaren 24an. Lehenengo alderdi ultra eskuindarra da.
Momentu horretan beste alderdi politiko batzuk zeuden: SPD (Europako lehenengo alderdi sozialdemokrata), Zemtrum (katolikoak)..

Liga Espartakistaren bukaera.

Jan 1, 1919

1919ko urtarrilaren lehenengo egunean, Liga Espartakista, matxinada komunista batean, Berlinen, parte hartu zuen. Baina bere liderrak, Rosa de Luxemburgo eta Karl Liebknecht pentsatzen zuten ez zuela indar handirik izango, ahula izango zela pentsatzen zuten. Matxianda porrot egin zuen, eta bere buruzagiak hil zituzten. Ligaren aldekoak KPD, alderdi komunistan sartuko ziren.

Alderdi naziaren lehenengo urratsak

1919

Anton Drexler, DAP alderdia sortzen du. Alderdi hau Múnich-eko tabernetan elkartzen zen.

1919-ko Hauteskundeak

Jan 19, 1919

SPD aldarrikatzen da irabazle:
SPD 163 Ahulki lortzen ditu parlamentuan, bigarren alderdia Zentrum izaten da, alderdi katolikoak 91 akta lortzen ditu. Alderdi Liberala, 75 ahulki. Laugarren eta bostgarren alderdiak, DNVP (eskuina) eta USPD (ezkerra) alderdiak izaten dira.

"Weimarreko koalizioa"

Jan 20, 1919

Hauteskundeen hostean, SPD, Zentrum (alderdi katolikoa) eta DDP (liberalak) akordio batera hailegatu ziren eta Alemaniako lehenengo gobernu demokratikoa sortu zuten.

SPD-ko buruzagi berria

Feb 11, 1919

SPD (alderdi sozialdemokrata) lider berria haukeratzen du, 1919eko otsailaren 11an, Otto Wels

Bersalleseko Ituna

Jun 28, 1919

Versailleseko Itunean, Alemania galtzailea ateratzen da, Lehenengo Mundu Gerraren ondorioak ordaindu behar ditu. Eskuineko alderdiak ez zeuden batere konforme Itun honekin.

Weimarreko-konstituzioa

Aug 11, 1919

Abuztuaren 11an Konstituzioa aldarrikatzen da. 181 artikulu ditu. Konstituzioa zion, Alemania errepublika bat zela, egitura federala, 17 estaturekin. Bi gambera egongo ziren, Reichtag parlamentua, kamera txikia eta kamera altua, hau estatuen ordezkariekin osatua. Economia kapitalista zegoen.

Hitlerren lehenengo pausoak politikan

Sep 16, 1919

Hitler DAP-en mitin batean parte hartzen du, eta proposatzen diote alderdi horretara elkartzea. Momentu horretan DAP 64 kide zituen. Alderdia Versaillesen sinatutako Itunaren kontra zegoen.

NSDAP Alderdiaren sorrera (Nazia)

Feb 24, 1920

DAP alderdia izena aldatzea erabaki zuen, eta Alemaniako Langile Alderdi Nazionalsozialista (NSDAP) sortu zen. 3.000 kide zituen.

Alderdi Komunistaren sorrera.

Mar 3, 1920

1920an hauteskundeak baino lehen, alderdi komunista sortzen da.

Versailleseko Itunaren ondorengo hauteskundeak

Jun 6, 1920

Versalleseko Itunaren ondoren Hauteskunde berriak hantolatu ziren, SPD berriro garaile atera zen baina 102 haulki lortu zituen (galdu zituen 63) bigarren alderdia, ere ezkerrazko bat izan zen USPD 84 (+62)

Hitler NSDAP-ren liderra

Jul 29, 1921

Uztailaren 29 an Hitler NSDAP-en liderra bihurtzen da.

SA Sortu

Nov 4, 1921

Azaroaren 4an S.A. (alderdi naziaren polizia) sortu zen.

USDP

Feb 1, 1922

Opozisioaren lehenengo alderdia SDP-an integratu ziren, baina bere kidean (KPD) komunista alderdira joan ziren. Azken hauek azken hauteskundeetan %2 lortu zuten.

Ernest Thälmann KPD-ren lider berria

Oct 30, 1922

Ernest Thälmann 1922ko Urriaren 10ean komunisten presidentea bihurtzend a eta urte berehan presidente hautagaia.

Estatu kolpea

Nov 8, 1923

"Putsch de Múnich" (ere ezagututa) Hitlerrek Munich-en Errepublikaren kontrako estatu kolpea eraman zuen. Baina porrot egin zuen, ez zuelako laguntza militarrik. Bost urtera kondenatu zuten kartzelan. Hitlerrek, momentu horretan konturatu zen demokratikoki hailegatu behar zela boterera.

1924ko maiatzaren hauteskundeak

May 4, 1924

Hauteskundeak egoten dira, berriro sozialdemokratak garaile, baina alderdi komunista parlamentuan indarrarekin sartzen da, 62 haulkiekin eta alderdi nazia (ez hain beste) 32 aktekin

Hauteskunde berriak: gobernurik ez!

Dec 7, 1924

Abenduan hauteskundeak berriro errepikatu ziren, alderdiak ez zirelako ados jartzen. Beste hauteskundeak bezala, SPD garaile izan zen, baina lehenengo aldiz, boto eta haulki igo zituen. Baita, eskuineko beste alderdi batzuk gora egin zuten. Baina, Alderdi komunista eta alderdi nazia behera egin zuten. Langabezia behera egin zuen.

NSDAP-ren buelta

Feb 25, 1925

Estatu kolpearen ondoren, alderdi nazia ilegalizatu zuten, baina 1925eko otsailaren 25ean berriro onartu zuten.

SS Hasiera

Apr 4, 1925

1925an Alderdi nazia ikusita Hitler etsai asko zituela, bere polizia sortu zen.

Paul Von Hindenburg, presidente berria.

Apr 26, 1925

Paul Von Hindenburg alemaniako presidente berria bihurtzen da %48 botoekin eta Friedrich Ebert (sozialdemokrata) ordezkatzen du.

Mein Kampf

Jul 18, 1925

Hitlerrek kartzelan egon zenean, bere liburua idatzi zuen. Han idatzi zituen nazismoaren ideiak eta nola gobernatuko zuen. Haien artean:
1.Antikomunismoa
2.Judutarren kontra(Antisemitismoa) leporatzen zien Lehenengo mundu gerra galtzea.

1928ko hauteskundeak

May 20, 1928

Egoera ekonomiko on bato ondoren, 1928-ko hauteskundeetan sozialdemokratak berriro irabazi zuten 153 aulkirekin. Beste eskun, centroko alderdiak behera egin zuten. Nazismoa bi ahulki galdu zituen, etapa horretan presentzia galdu zuen, Hitler kartzelan egon zelako.

"Koalizio handiaren buelta"

May 21, 1928

SPD, "Koalizio Handia" errepikatu zuen 1930rarte, gobernua hau 29ko crak-ri aurre egin behar izan zion.

SS-ren lider berria

Jan 6, 1929

Hitler Heinrich Himmler SS-ren buruzagi berria hautatu zuen Hitler, 280 zituen momentu horretan.

29ko Krisia

Jan 11, 1929

Langabezia igo zen, eta krisiari haurre egiteko ezarritako austeritate-politikek are eta gehiago pobretu zituzten langileak. Testio sozialak areagotu ziren. Behe klasea KPD-rekin zegoen eta erdiko-klasea naziekin.

"Etxe Marroia" Alderdi naziaren egoitza

1930

1930an Alderdi nazia "Etxe Marroia" Munich-en finkatu zuen bere egoitza

Hitlerren igoera.

Jul 14, 1930

1930-ko hauteskundeetan alderdi nazia izan zen gehien igo zena, baina sozialdemokratak berriro izan ziren garaile. Lenengoak bigarren postua geratu ziren, eta komunistak hirugarrenean.

Alderdi sozialdemokrata eta zentroko alderdiak gobernuko paktua apurtzen dute.

Jul 31, 1932

Hori hauteskundeak dakar eta Hitler irabazi egiten ditu. Baina ez da gobernu bat osatzen.

Gobernurik ez......Hauteskundeak

Nov 6, 1932

Hauteskunde honetan, Nazismoa behera egin zuen, eta ikusten hasi zen nola Hitlerrek indarra galtzen hasi zela, bere alderdian pentsatzen zuten amaituta zegoela 2 milioi boto galdu ondoren. KPD komunistak boto asko lortu zituen eta hamabi haulki igo zituen.

Kurt von Schleicher presidentea.

Dec 3, 1932

Errepublikako presidenteak ez zuen nahi Hitler izendatzea presidentea, beraz kontserbadore bat izendatu zuen, Kurt von Schleicher. Baina ez zuenez boto gehiegi gobernatzeko parlamentuan, beraz joaten da.

Gestaporen liderra

1933

1933an Rudolf Diels Gestaporen lider berria aukeratzen dute. Bere beharra zen Estatuaren arriskuak ikertzea.

Hitler Kantziller

Jan 30, 1933

Paul Von Hindemburg ez zuen nahi Hitler kantziller izatea, baina bere lagun kontzerbadorea Franz von Papen (ex-kantzillerra) konbentzitzen du, pentsatzen eskuinekoek Hitler kontrolatuko zutela. Beraz, 1933ko urtarrilaren 30ean Hitler Kantziller izendatu zuten.

Reichstag-ko sutea

Feb 27, 1933

1933ko Otsailaren 2 an naziek parlamentuari sutea eman zioten. Komunistei leporatu zieten errua eta aitzakitzat jarri zuten presidenteak Hitler kantziller izendatzeko.

Hitler hauteskundeak berriro irabazten ditu.

Mar 5, 1933

Hitler hauteskunde horretan gorrien kontrako botoa izan zen. %44-ko botoak lortu zituen. Oposizio guztia botoak galtzen ditu.

Hitler VS Judutarrak

Dec 12, 1933

Hitler boterera hailegatzen denan, lege antisemitak egiten ditu.

Habilitante Legea

Jun 30, 1934

Lege hau aurrera eramateko parlamentuaren 2/3 behar zuen Hitler. Beraz negoziatzen hasi zen, DNVP ren botoa lortu zuen lehenengo. Hitler sozialistekin ez zituen aukerak hauen botoa lortzeko, eta komunistak ez zeuden parlamentuan( atxilotuta zeuden Reichstag-eko sutearengatik). Azkenik, Zentrumspartei alderdikoak mahatxatu ondoren, boto nahikoak lortu zituen.

Labana Luzeen Gaua

Jun 30, 1934

Purga dago SA-etako eta Hitlerren erregimenaren beste aurkako batzuen kupulan. SA-etako 80 buruzagi baino gehiago hiltzen dituzte.

Von Hindenburg Presidentea hil egiten da 87 urterekin

Aug 2, 1934

Alemaniako presidentea Paul Von Hindenburg hil egiten da 87 urterekin. Orduan, Adolfo Hitler presidentziaren boterea hartzen du. Gero, ejertzitoa leialtasuna zin egiten diote.

Ekonomia Nazia

1935

Ekonomia obetu egin zuen. Kapitalismoa egoten jarraitzen utzi zuen. Ez zuen jabetza pribatua kendu eta utzi zuen Alemaniako enpresei lan egiten jarraitzen. Estatua ekonomian parte hartzen zuen. Hirugarren Raicheko ekonomia armetan oinarritu zen.

Poloniako Judutarrak Alemaniatik kampo

Aug 28, 1938

1938 abuztuan, Alemaniako autoritateak esan zuten Poloniako Judutarren baimenak ezeztatuko zituztela. Orduan 17.000 judutarrak maleta bat hartzen utzi zizkien eta Poloniara gauez joan ziren. Baina fronteran gelditu ziren. Poloniak bakarrik hartuko zituen 4.000 judutar, besteak han gelditu ziren.

Kristal hautsien Gaua

Oct 10, 1938

Fronteran zegoen neska judutar bat, eta bere nebari, Parisen zegoena, eskatu zion dirua eta non zegoen azaldu zion. Orduan, mutila hil zuen Alemaniko enbajadore bat. Hitler, hau aprobetxatzen du Alemaniako herria judutarren kontra jartzeko. Alderdi Nazia Kristal hautsien gua prestatzen du.

Sudetesen krisia

Oct 10, 1938

Txekoslobakian zegoen gutxiengo etnika zonalde batean, %30-ren biztanleria okupatzen zuen, eta haiek Hirugarren Reich-ra elkartu nahi zuten. Azkenan Hitler inbaditu zuen zonalde hau eta Txekoak kanporatu zituen.

Bigarren Mundu Gerra Hasten da

Sep 1, 1939

Irailaren 3an, Frantzia eta Erresuma Batua gerra deklaratzen diote Alemaniari.

Alemania Polonia inbaditzen du.

Oct 6, 1939

Alemania Polonia inbaditzen duenean, hau izango da pizgarri bat Bigarren Mundu Gerra hasteko.