-
Period: to
Karlos IV erreinaldiko krisia
-
Period: to
San Ildefonso Ituna
Frantziako iraultza hasi zen, Luis 16 hilketarekin batera etorri zen. Espaina gerra bat deklaratu zion frantziari eta san ildefonso ituna sinatu behar izan zituen 1796 eta 1800ean, honen ondorioz aliatuak bihurtu ziren,erresuma batuaren kontra. -
britainiarren eta portugaldarren aliantza
1805ean britainiarren eta portugaldarren aliantza indartu zen trafalgak garaitu ondoren. Napoleon portugalen konkistarekin britaina haultzeko -
Fontainebleauko Ituna
1807an Fontainebleauko Ituna sinatu zuen Godoyekin, itun honen ondorioz Portugalera iristeko tropa frantzesak Espaina zearkatzea baimenduta zeukaten baina frantzesa espainako hiri batzuetan esarri ziren -
Mugimendu independisten kausak.
XIX mendean kolonietan mugimendu independentistak sortu ziren.
Mende honetan Espainarrek eta kleroa Amerikako espainarreko elitea osatzen zuten, baina klerokoak botere ekonomikoa zeukaten baina ez zeuden gustura ze Espainakoak botere politikoa boterea zergetan eta boterea merkataritza zeukaten. -
Period: to
Independientziaren faseak.
Hainbat fase egon ziren independentziaren prosezuan. 1808-1815 era Espaina botere hutsune bat sortu eta 1810ean Amerikako lurrande batzuetan juntak antolatu ziren eta aldakidarru zuten, hor konstituzioa egin zuten. -
Frantziaren aurkako gerra
Herria altzatu egin zen 1808ko maitzako 2an eta independentzia gerra hasi zen.Frantzestuak eta Fernadotarrak borrokatu ziren , gatazka handi bat egon zen.Gerra honetan hiru fase egon ziren: -
Period: to
Gerraren lehenengo fasea
Madrilgo altxamenduaren ondorioz, Zaragoza eta Girona setiatu zuten frantsetzez, baina Balinen porrot izugarri bat egon zen. -
Period: to
Gerraren bigarren fasea
Napoleonen tropak Iberiar penintsula osoa konkistatu zuten. -
Independentzia gerrak
Independentzia gerrak ondorio politikoak zituen. Espainiako eremu matxinatuetan Errege-familien botere faltak utzi .Horren ondorioz juntak eratu ziren.1810ean junta zentralak eratzeko deia egin zuen.Cadizen elkartu ziren,diputatu asko joan ziren gerragatik eta Cadizen dauden beste pertsonak haien ordez joan ziren. Gorteetan, hiru: Liberalak(erreforma politika defendatu) Absolutistak (Antzina erregimenaren aldekoak) Eta beste taldea kolonien arazoez keskatuta zeuden. -
Konstituzio
-Konstituzioa uzteko agindu zuen. -
Antzinako Erregimena
Antzinako erregimena eitzuli ziren: jaurerriak, Elizaren ondasunak eta noblen pribilegioak berrezari ziren.
-Liberalak jazarriak eta espetxeratuak izan ziren.
-Liberalismo berrezartzen saiatu ziren proniuntzamenduen bidez.
-Herritarrek ez zioten lagundu eta hil egin zioten. -
Konstituzioa
1812 konstituzioa. Antzinako erregimena amaiera eman zion eta erreformak onartu zituzten, Subiranotasun nazioanala: boterea nazionalena zen, Oinordetzako monarkia moderatu: monarkak legeak aldarrikatu, Botere banaketa: botere legegilea eta betearazlea eta Erlijio katolikoa: Espainiar nazioaren erlijioa. -
Period: to
Gerraren hirugarren fasea
Napoleonen botere militarra gutxitu egin zen, Espainiarren eta Britainiarren tropek frantsesak garaitu zuten. Espainiatik alde egin ziren eta Fernando VI boterea berrezkuratu. -
2 fernando VII.aren erreinaldia
-
Persiarren Masifestua
-Fernando Espainara itzultzean persiarren masifestua eman zion. -
Argentinako independentzia
1816ean Argentina independientea bihurtu zen. -
Period: to
Argentinako mugimendua
1816tik 1824ra Argentian mugimendua hasi zen, San Martineko jenerala buru zelako,Argentinaren independentzia aldarrikatu zuen 1816ean.Ondoren armadako tropak bidali zituen Chacabucon eta Maipunera. -
Kolonbia Handiko Errepublikan.
Simon Bolibarrek independentzia lortu zuen kolonbian 1819ean, eta bihurtu zen Kolonbia Handiko Errepublikan. -
Liberalismoa eta nazionalismoa
Ere bai liberalismoa eta nazionalismoa kontinente osotik zabaldu zen eta mugimendu independista oinarrian bihurtu zen. Erresua batuari interesatzen zitzaion Espainako koloniak independienteak izatea merkataritzarekin harremanak eukitzeko. -
Riego Koronela
Riego koronelak zuzendutako pronuntziamendu liberal batek arrakasta izan zuen.
-Arazok: Moderatuek: goiko klasekoak / Amorratuek: Cadizko konstitusioa.
-Gobernu liberala, absolutistak estatu-kolpeak saiatu zuten egiten. -
Period: to
Hirurteko liberala
-
San Luise
San Luisen Ehun Mila Semeak bidali zituen Espainara. -
Period: to
Absolutismoaren amaiera
Garai honetan,Fernando VIIa monarka absolutua berrezarri zuen. Liberalek erregimenaren jazarpena jasaten zuten. Horren ondoren arazo dinastiko bat sortu zen. 1830ean Santzio Pragmatikoa aldarrikatu. 1833 Fernando VII.a hil zen, Maria Kristina erregina gobernuaren kargua egin zuen. (183-1840) lehen Karlistaldia, Karlos Borbooikoak Espainiakko errege izendatu egin zelako.Bi bandoren arteko borroka ideologiko, liberalak eta karlkistak. Gerra hori liberalek irabazi zuten. -
Mexicoren independientzia
Mexicoren independientzia 1824an izan zen -
Peruren independentzia
Hirurteko Liberalean eraso egin zuten Peruri San Martin eta Boliviarrek iparraldetik eta hegoaldetik eta 1824an Peru independientea bihurtu zen. -
Period: to
Isabel II.a eta estatu liberalaren sarrera
-
Period: to
Liberalismoaren garaipena
-Isabel II,ak hiru urte zituen.
-Erregimenaordeak liberalen laguntza behar izan zuen.
-Maria moderatuekin joan zen. -
Isabel II erregina bihurtu zen
Maria dimititu zuen,eta Isabel II,a 13 urterekin erregina bihurtu zen. -
Period: to
Hamarkada moderatua
-
subiratasuna
Subiratasuna monarkaren eta gorteen artean batuko zuen.
-Eskubide batsuk mugatu ziren.
-Estatua modu zentralizta antolatu zen. -
Ó´Donnell
Ó´Donnell jenerala buru zela. -
O´Donnellek batasun Liberala
O´Donnellek batasun Liberala alderdi zentrista sortu zuen. -
Period: to
Biurteko progresista
-lan ugaria egin ziren legegintzan: trenbideen Legea,Konstituzio(1856), Madozen desamortizazioa. -
Erregina
Erreginak gobernua agindu zion. -
Period: to
Moderatuak eta unionistak
-
Krisi ekonomikoa
krisi ekonomikoa larritu zen eta 1866tik aurrera progresistak eta demokratak Isabel II.a tronutik ketzeko. -
Isabel II
Isabel IIaren errinaldiaren amaieran,krisi bat egon zen: -Arazo ekonomikoak = matxinadak landa eremutan eta herrietan
-Progresistak,errepublñikanoak eta demokratak boteretik bastertuta, gobernuen kontserbadurismoa gaitzestu
-Burgesiak eta militarrak erregimennarengandik bastertu autoritarismoaren ondorioz
-Erreginak gero eta ospe txarra 1866an progresistek,demokratek eta errepublikanoek Ostendeko Ituna sinatu zen eta Isabel II bota eta espainako politika demokratikoa esarri zen -
1868 Iraultza
1868 Isabel kentzeko altxamendu militar bat egon zen,Serrano eta prim jeneralak buru zirela.Iraultza hori.Loriatsua izenez ezaguna Erregina bota ondoren behi-behineko gobernu bat eratu zen eta gorte konstituziogiletarako hauteskundeak antolatu ziren.Gorte hori 1869ko Konstituzioa onartu zuten,Espainako historiako lehen testu demokratikoa.Eskubideen deklarazio zabal bat zuten eta gizonezkoen sufragio unibertsala .Orduan espaina monarkia bat izaten garraitu zuen -
Period: to
Kubako gerra
Kubako gerra 1868an hasi zen, biztanleria kreolea haserre zeuden,ez zuten Espainiaren zapalkuntza ekonomikoa onartzen, eta Kubako politikan parte hartu nahi zuten. Gatazka 1878 amaitu ziren, Zanjongo Bakearekin. -
Period: to
Amadeo.I monarkia
Amadeo erregea hautatu zuten, Prim jenerala hil zuen eta Espainiara ailegatu zuen.
errege demokratiko bat izan zen, baina Elizarekin eta errepublikanoekin gatazkak izan zituen. Bere erregealdia, Kubako gerra eta karlistaldi piztu zuen. Amadeo.I bezala ezin zuen honi aurre egin ,abdikatu egin zuten -
Period: to
Hirugarren Karlistaldia
1872an, Karlos VII. erregegai karlistak bultzatu zuten, eta Espainiako lurraldetan eragin zuen, Gatazkak 1876 amaitu ziren. Alfontso XII.aren erregealdian. -
Mugimendu kantonalista
Mugimendu kantonalista hasi zen,federalismoaren interpretazio erradikal bat zen, Espainiako lurraldea 17 estatuko errepublika federal antolakuntza proposatu egin zen.1873ko uztailean, kantoiak sortu ziren Katalunian,Malagan, Cartagenan…
Iraultzen ondorioz Espainia banatzen hasi zen -
Period: to
Lehen Errepublika
Amadeo.I abdikazioaren ondoren, gorteek Espainiako Lehen Errepublika osatu zuten, bakarrik bederatzi hilabete iraun zuen baina lau presidente eduki zuen.
Figueras, Pi i Margall, Salmeron eta Castelar.Errepublika hainbat arazo eduki zuen. -
Martinez Campos
beste pronuntziamendu bat egon zen, Martinez Campos buru zuenak, Borboiko etxea berrabiatu zuen, -
Berrezarkuntza / Alfonso XII
1874 Alfonso XII errege bihurtu eta etapa politiko berria hasi zen berrezarkuntza. Alfonso monarkia konstituzionalaren aldekoa zen eta Antonio Canovas del Catillo izendatuko du gobernuko presidente bezala bera borboiak bueltaztea nahi zuen -
Pavia jeneralaren estatu-kolpea
Pavia jeneralak estatu-kolpe bat eman zuen kaos handi zegoelako, gorteak desagertu ziren 1874ko urtarrilean. -
Berresarkuntza 1876 Botere banaketa
1876 Konstituzioa beterazalea izaten zuen helburua Progresistak eta demokratikoak gustura egoteko, eskubide eta askatasun asko eduki Boterea bi alderdi politikoen esku geratu zen ,alderdi ahuek monarkia konstituzionala onartzen zurten Kontzerbadoreak: Canovas buru zutela, eliza eta orden soziala defendatu
Liberalak: Sagasta burua,Gizarte-erreformen alde zeunden -
Berrezarkuntza 1876 Amaiera
Kontzerbadoreak eta liberalak gobernuaren monopolioa eduki ahal izateko hauteskunde-ustelkeria erabili zutem Landa-eremuan bozkatzeko, kazikismo, pertsonak nortzuk botere guztia eta kontrola.
Hirietan kazikeek botere gutxiago zirenek emaitzak ez baiziren espero zirenak Sistema horrek egonkortasuna eman zion espainako politikari.Baina alderdiak txandakatzeko sistema horrek kanpoan uzten zituen hiru talde :anarkistak,sozialistak eta nazionalista katalan, euskaldun eta galizai