-
100
Aroaren hasiera LEHEN HITZEN LEKUKOTASUNAK
Lehen euskal hitzen lekukotasunak Akitanian aurkitu ziren.
Hona heme lekukotasun horietako batzuk:
-Ilvberrixo/Anderexo
-Leheren/Vriaxe/Ilvnnosi/Filia -
Dec 4, 1100
XII.Mendea LEHEN EUSKAL HIZTEGITXOA
Aimery Picaud bidaiari frantsesak Santiagora bidean, euskarazko hiztegitxo bat sortu zuen, baita vascoiei buruzko pasartetxo batzuk. -
Jun 16, 1173
XII.Mendea NAFARROAKO MONASTEGIAK
Nahiz eta monastegietako hizkuntza ofiziala LAYINA IZAN Nafarroako monastegietan Erdi Aroko euskararen ohiartzunak berehala ageri ziren paperetan. -
Dec 4, 1200
XII-XIII. Mendeak GONZALO DE BERCEO
Gonzalo De Berrceok bere lanetan hainbat euskal hitz sartu zituen eta honek euskera nahiko zabaldua zegoela esan nahi du. -
Dec 4, 1200
XIII.Mendea NAFARROAKO FORUA
Hasieran foruaren hizkuntza nafar-arromanikoa zen eta gizarteko talde jasoek latina ustean gizkuntza erromaniko hau hobetsi zuten. Arauak gizarte euskaldun bati eman behar zizkiiotenez euskal hitzak behin eta berriz agretzen dira Nafarroako Foiruan. -
Sep 12, 1300
XIV.Mendean BALADAK
Euskal lurraldeen arteko mugak defendatzeko gerra giroak sortu zuen tradizio literario hau, ahozko formekin lotua. -
Dec 4, 1400
XV.Mendea BESTE EUSKAL HIZTEGITXO BAT
Nafarroako biztenleen hizkuntza euskera zen. Garai honetan, Arnold Von Harff erromes Alemanak hiztegi txiki bat idatzi zuen Donejakuera bidean ikasitako hitzekin. -
Mar 22, 1415
XV.Mendea GORTEKO GUTUNA
Erret gorteko ofizialak euskaldunak zirela jakin da eta badakigu garai honetan funtzionarioen arteko gutunak euskaraz idazten zituzten, -
Dec 8, 1500
XV. eta XVI.Mendeetan BALADA EREDU EPIKOAK
Balada mota honetan gudu gertakariak, buruzagi eta jauntxoen ekintza eta bizitzak, bandokide edo ahaide zaharren kantuak... Kontatzen ditu.
Adibide batzuk:
Beotibarko gudua, Arrasateko erreketako kantak... -
Oct 16, 1537
XVI.Mendea JOAN ZUMARRAGAKO
Mexikotik Durangora idatzitako eskutitz honetan Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoratzen du:
"Obatuco ta ondraduco dogu munçarasco esori." -
Apr 1, 1545
XVI.Mendea EUSKARAREN LEHENBIZIKO LEKUKOTASUN IDATZIAK
Urte honetan eman zen lehen euskerazko idatzia. Bernat Etxeparek argitara eman zuen LINGUAE VASCONUM PRIMITIAE izeneko liburua. -
XVII.Mendea BALADA EREDU EPIKO LIRIKOA
Hauek ere kontaera dute oinarri, elkarrizketa dute oinarri eta gai nagusia drama da. Pertsonaiak eta datak ez dira zehatzak.
Adibideak:
Arrosa zuriaren azpian, Brodatzen ari nintzen... -
XVIII.Mendea BALADA EREDU LIRIKOAK
Herri poesian ugariena da eta kanta poesia hau lirika hutsa bihurtu zen kasu gehienetan. Gaiak sinbolopean emanak datoz, eta elkarrizketa bidez agertzen dira. Gai nagusia amodioa da.
Adibideak:
Intxauspeko alaba, Txori erresiñula, Eijerra zira maitia... -
X. Mendea EUSKARAZKO LEHEN ESALDIAK
Euskaraz idatzitako lehen esaldiak garai honetan aurkitu ziren, lurralde horietan euskaraz mintzatzen baitziren.
Esaldiok Donemiliagako Kukulako (Errioxa) monastegian aurkitu ziren latinez idatziriko prediku liburu batean, Emilianoaren glosean.
