-
Period: 100 to Dec 2, 1499
AKITANIAKO LEHENDABIZIKO LEKUKOTASUNAK1
Lehen euskal hitzen lekukotasunak Akitanian aurkitu dira.
-Akitaniarrak eta euskara:
Julio Cesarrek Galia deitzen zen eskualdea konkistatu zuen, hiru herri desberdin zeuden:
-Iparraldean, belgak
-Erdialdean, galiarrak
-Akitaniako, akitaniarrak -
Period: 100 to Dec 4, 1500
AKITANIAKO LEHENBIZIKO LEKUKOTASUNAK2
Bi froga mota argudiatu:
-Autore klasikoak idatzirikoak
-Akitaniako eskualdean zehar barreiaturik aurkitu diren hainbat inskripzioetako hitze lekukotasunak
Erromatarrek latina ezarri zueten eta ohitura eta kulturak ere.
LEKUKOTASUNAK:
Jainko batzuk euskal hitzekin zerikusia dute adibidez:
-Ilurberrixo
-Andere
Hainbat euskerazko markak ikusten dira
Lekukotasunak garrantzi handia izan du euskera berreraikitzeko:
-Fonetian
-Izenen konposizioa
-Atzizkia, genero eta numero -
Period: Jan 1, 1100 to Dec 2, 1300
GONZALO DE BERCEO
Zenbait euskal hitz aurkitu ziren Gonzalo de Berceoren testuetan eta bere lanetan agertzen zenez garrantzi handia hartu zuen euskarak eta garai honetarako jadanik oso zabaldua zegoen. Agertutako hitzen adibide bat: zatico. -
Period: Jan 1, 1100 to Dec 31, 1199
NAFARROAKO MONASTEGIAK
Nafarroako monastegietan Erdi Aroko euskararen oihartzunak ageri dira, adibidez, garai hartako euskaldunen izenak. Monastegietako agirien hizkuntza ofiziala ez zen euskara izan, latina baizik -
Period: Dec 10, 1100 to Dec 10, 1400
BIDAIARIEN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK
Erdi Aroan erromesaldiak ohikoak ziren eta Santiagorakoa lehen mailakoa zen, Erromakoarekin edo Jerusalemgoarekin batera.
Santiagora bidean, beraz, bidaiari asko heldu ziren euskal lurretara. Aimery Picaud izeneko erromes frantsesak, Frantziatik Santiagora egindako bidaian Baskoniaren eta bertako biztanleen deskribapen ez oso atsegina egiteaz gain, euskarazko hiztegitxo bat ere sartu zuen, beste erromesentzat lagungarri izango zelakoan.
XV mendean Arnold Harff erromes alemanak hiztegia egin zuen -
Period: Jan 1, 1200 to Dec 31, 1299
NAFARROAKO FORUA
Foruaren hizkuntza nafar-erromanikoa zen eta gizarteko talde jasoek latins ordezkatu zuten hizkuntza honengaitik Nafarroan. Arauak gizarte euskaldun batentzat zirenen, euskal hitzak agertzen ziren Nafarroako Foruan. Adibidez: "ay una pecha que es clamada en bascuenz açaguerrico" -
Period: Dec 12, 1301 to
Baladak
Erromantze izenez ere ezagutzen dira.
Baladak gertaera historikoak kontatzen dituzte baina asmatutako historioak ere. Balada bat asko aldatzen zen herri bakoitzean.
Metrikak eta errimak lagundu du memorian sartzen.
Hainbat baliabide sartzen ziren baladetan:
-Naturaren aipamenak
-Anaforak
-Errepikapena
-Maite zein gorroto den gauza bat esateko hitzak -
Sep 2, 1415
GORTEKO GUTUNA
Erret Gortean euskarak bazuen lekurik, eta bertako ofizialak euskaldunak ziren sarritan -
Mar 3, 1537
JOAN ZUMARRAGAKO
Bere eskutitzean Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoratzen du. -
Period: to
ERRIOXAKO LEKUKOTASUNAK: EMILIANOAR GLOSAK
Lekukotasunak are ugariagoak dira X. mendean, lekukotasun asko Errioxa eta Gaztela aldekoak dira, bertan euskaraz mintzatzen baitziren.
Garai hartakoak dira euskaraz idatziriko lehen esaldiak, Donemiliagako Kukulako (Errioxa) monastegian aurkitu ziren, latinez idatziriko testuaren ertzean, hauek, Emilianoar glosak deitzen dira. Hona hemen esaldiak: izioqui dugu da bata eta, bestea, guec ajutu ez dugu.