Frantziako Iraultza

Estatu Orokorrak

1789

1789-han Estatu orokorrak Versallesen bilduko da eta estatu orokorraren bilera sortzen denean asamblea nazionala deitzen den erakunde bat sortuko da. 3. estatuko ordezkariak egongo dira asamblea horretan.
Asamblea nazionala Frantziak konstituzioa bat eskatuko du, herritarren eskubideak eta betebeharrak egoteko eta ondorioz kostituzio bat ezarri nahiko dutenez Asamblea Konstituziogilea sortuko da.

Asamblea Nazionala eta Konstituziogilea

1789

Herritarrek Bastilla erasotuko dute (absolutismoaren ikurra) herritarrek frantziako absolutismoaren kontra daudela esan nahi du. Horrez gain eskubide feusalak kenduko ditu eta honen aurrean gizarkiaren eta herritarren eskubideen adierazpena onartu zen, iru idei garrantzitsu agertuko dira: askatasuna, lege berdintasuna eta jabego eskubideak.

Asamblea Nazionala eta Konstituziogilea - Bastillari erasoa

Jul 14, 1789

1789ko uztailaren 14an, Parisen, herritarrek Bastillari eraso zioten, Erdi Aroko gotorleku hura absolutizmoaren ikur baitzen. Landa-eremuetan, nekazariek nobleen gazteluei eraso zieten, eta jauntxoen jabego-tituluak erre zituzten. Matxinada horri Izu Handia deritzo.

Asamblea Nazionala eta Konstituziogilea - Gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpena

Aug 26, 1789

Abuztuaren 4an, Asanblea Konstituziogileak eskubide feudalak aboilitu zituen, dekretu bidez, eta egun batzuk geroago, Gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpena onartu zuen. Adierazpen horretan, hauek aitortzen ziren: norbanakoaren askatasuna, legearen aurreko berdintasuna eta jabego-eskubidea. Dekretu horiek biek ekarri zituzten absolutismoaren amaiera eta iraultza liberalaren garaipena.

Asamblea Nazionala eta Konstituziogilea - Konstituzioa

Sep 3, 1791

1791-han konstituzioa idatzi zen. Monarkia parlamentarioa ezarri nahiko dute. Botere banaketa ezarri nahiko dute:
-Botere lelegilea: Asamblea edukiko du.
-Botere betearazlea: Monarkak edukiko du.
-Botere judiziala: Auzitegi independientearen esku dago. Errolda sufragioa ezarri nahiko dute, 25 urte baino gehiago zituzten ginonak bozkatuko dute eta errenta jakin batekin.

Asamblea Legegilea

1792

Autezkundeak egongo dira, autezkunde hoietan asamblea legegilea eratuko da.
Europako beste monarkia absolutu batzuk Frantziaren Iraultza ematearen beldur egongo dira eta horregatik Frantziaren aurkako gerra deklaratu egingo diote (Austria eta Prusia).
Erreforma erraldikaragoal nahi izango dute batzuk: jakobinoak. Beste talde baten laguntza edukiko dute sans-culotterenak.
1792-han monarka kargutik kendu zuten eta asambleak hartu zuten haren lekua.

Asamblea Legegilea - Errepublikaren Aldarrikapena

Sep 22, 1792

Frantziako Lehen Errepublika 1792ko irailaren 22an aldarrikatu zen. Luis XVI.a errege kargutik kendu zuten, Frantziako monarkiari amaiera emanez. Errepublikak hamabi urte iraun zuen, 1804an Napoleon Bonapartek Lehen Frantziar Inperioa ezarri zuen arte.

Girondinoen Konbentzioa

1793

Girondinoak boterean sartzen direnean hautezkunde batzuk egingo dira.
Asamblea berri bat eratzen da, Konbentzio nazionala: monarkia kenduko dute eta lehen errepublika ezarri. Konbentzio nazionalaren barruan: Girondinoak, jakobinoak eta menditarrak daude.
Azkenean Konbentzio Nazionalean erabakikoa du Luis XVI.a exekutatzea eta onen ondorioz beldur zeudelako Europako potentzia batzuk Lehen kualizioa deitutako taldea osatuko dute eta Fratziari gerra deklaratuko diote.

Girondinoen Konbentzioa - Luis XVI.aren exekuxioa

Jan 21, 1793

Konbetxioak traizioa leporatuta auzipetu eta zigortu zuen
Luis XVI.a, eta 1793ko urtarrilaren 21ean exekutatu zuen, gillotinaz. Neurri horri erantzuteko, Europako gainerako potentziek Lehen Koalizioa eratu, eta gerra deklaratu zioten Frantziari. Horrez gain, altxamendu monarkiko eta ultrakatoliko bat izan zen La Vendée eskualdean. Giro horretan, Iraultza erradikalizatu egin zen.

Menditarren Konbentzioa

May 1, 1793

Sans-culotten taldea estatu-kolpe (estatuaren aurka joatea) bat emango du girondinoen aurka.
Honen ondorioz Menditarrak boterea lortuko dute eta Robespierre izango da honen gidaria
Roberspierrek konstituzio demokatriko bat onartzu zuen baina diktadura bat ezarri zuen Izualdia deitzen zena
Ekonomia arazoak egongo dira: produktuen prezio maximoak ezarriko du, soldatak mugatuko ditu eta honek Sans-culottekin liskarrak ekarriko du.
1794-aan Roberspierrek babesa galduko du eta exekutatu egingo dute.

Menditarren Konbentzioa - Konstituzioa

Jul 22, 1793

Menditarrek Konstituzio demokratikoa onartu zuten, 1793an, herriaren subiranotasuna eta gizonezkoen sufragio unibertsala aitortzen zituena. Robespierrek bere gain hartu zituen botere guztiak, eta diktadura bat ezarri zuen.

Menditarren Konbentzioa - Robespierre boteretik kendu

Jul 27, 1794

Apurka-apurka, Robespierrek babesa galdu zuen. 1794an, iraultzaile moderatuek atxilotu egin zituzten Robespierre eta haren jarraitzaileak, eta gillotinaz hil zituzten.

Direktorioa

1795

1795-eko Konstituzio berri bat ezarriko dute.
Nazioaren subirotasuna ezarri (askatasuna)
Errolda-sufragioa
Botere banaketa:
Botere legegilea: bi ganberaren esku zegoen
Botere betearazlea: Direktorioaren esku zegoena
Konstituzio honen aurka berdinen konspirazioa eta erregezaleak(Napoleon Bonaparteren jarraitzaileak) izango dira. Napoleon burgesien babesa zeukana Brumaireko estatu-kolpea emango du honen ondoren kontsulatu bat ezarriko du onen ondoren Inperio bat ezarriko du.

Direktorioa - Konstituzio berria

Aug 22, 1795

Gobernu hark1795eko Konstituzioa onartu zuen. Konstituzio hartzan, nazioaren subirotasuna, errolda sufragioa eta botere-banaketa aintzatesten ziren. Botere legegilea bi ganberaren esku utzi zen, Bostehunen Konseiluaren eta Zaharren Kontseiluaren esku, hain zuen. Botere betearazlea, berriz, bost kideko Direktorio bati eman zitzaion.

Direktorioa - Babeufen atxiloketa

May 10, 1796

Erregimen berriak hainbat konspiraziori egin behar izan zien aurren. Haietako bat izan zen Berdinen konspirazioa, Babeuf-ek eta ahren jarraitzaileek egindakoa, gobernua kargutik kendu eta berdintasunezko gizarte bat inposatzea helburu zuena. Exekutatu egin zituzten.

Direktorioa - Erregezaleen aurkako errepresioa

Sep 4, 1797

Erregezaleak ere matxinatu ziren, uste baitzuten bazela garaia Borboien dinastia berrezartzeko. Matxinada hura, Napoleon Bonapartek, Parisko soldaduen buruak, itso zuen.

Direktorioa - Napoleonen estatu-kolpea

Nov 9, 1799

Napoleonek, burgesiaren babesarekin, Brumaireko Estatu-kolpea eman zuen, eta Kontsulatuan ezarri zuen. Hiru ziren boterea zuten kontsulak: Napoleon, Ducos eta Sieyès.