-
XVIII.mendearen amaiera aldera Frantzian, Antzinako Erregimenaren amaiera ekarri zuen iraultza bat izan zen, gizartearen atzekabea, krisi ekonomikoa eta ilustrazioen ideiak direla eta.
-
-1789an, Parisen, Bastillari eraso zioten herritarrek eta, landetan nekazariek gazteluei eraso eta jauntxoen jabego-tituluak erre zituzten. -Asanbleak eskubide feudalak abolitu zituen eta gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpena onartu zuen -1791ren irailaren 3an konstituzioa aldarrikatu zen.
-
Estatu Orokorrak Versaillesen bildu ziren, aurrez kexa-koadernoak idatzi zituzten, hirugarren estatuak ordezkariko boto bat izatea eskatzen.
-
-Hirugarren estatuko ordezkariek.
-Jeu de Paume aretoan zin egin.
-Helburua Frantziako konstituzioa idaztea zen. -
1789ko uztailaren 14an, herritarrek Bastilla gotorlekua, absolutismoaren ikurra zena, suntsitu zuten.
-
1791ko urriko hauteskundeak egin ondoren Asanblea Legegilea sortu zen. Asanbleak aurre egin behar izan zion nobleziari,kleroari eta monarkiari, ez baitzituzten beren pribilegioak galdu nahi. Europako monarkiak, iraultzaren ideien beldurrez, Austriak eta Prusia gerra deklaratu zioten Frantziari.
-Paristarrek erregeari egotzi lehen porrotaren errua .
-Tuileretako jauregia eraso.
-Asanbleak boterea hartu zuen. -
-Errepublikaren aldarrikapena, matxinadaren ostean gertatutako hauteskundeak eta gero.
-Konbentzioko talde indartsuena girondinoak (errepublikano moderatuak). Talde honez gain, jakobinoak eta menditarrak zeuden, erradikalagoak zirenak.
-Luis XVI exekutatu gillotinaz traizioaz akusaturik. Neurri horri erantzuteko, Europako potentziek gerra deklaratu zioten Frantziari.
*Iraultza erradikalizatu zen. -
Konbentzioak traizioa leporatuta auzipetu eta zigortu zuen Luis XVI.a, eta 1793ko urtarrilaren 21ean exekutatu zuen, guillotinaz.
-
-Sans-culotteak estatu-kolpe bat eman zuten. Menditarrek boterea lortu zuten eta buruzagia Robespierre.
-Konstituzio demokratikoa onartu(1793).Robespierrek diktadura batera jo.
-Izualdia: Kanpoko mehatxu militarrei eta iraultzaren kontrakoei aurre egiteko, edonor auzipetu eta gillotinatu zitekeela erabaki zuten.50 000 bat pertsona exekutatuta hil ziren.
-Prezio maximoak, soldatak mugatu eta egutegi berriak.
-Robespierre herritarren babesa galdu, boteretik kendu eta guillotinatu. -
-Gobernu moderatua, 1795ko konstituzioa onartu.
-Botere banaketa: legegilea, bi ganbera eta beterazlea, direktorioa.
-Berdinen konspirazioa (Babeuf, berdintasunezko gizartea)
-Erregezaleak (Borboiaen dinastia berrezarri)
-Borboien matxinadaren zapalketa(Napoleon Bonaparte) -
-Erregea pertsonalista zen, Napoleonek botera bereganatu/konstituzio berria ez zuen bermatzen botere banaketa
-1799ean, lehen kontsul izendatu zuten.1802an, biziarteko kontsul.
-Frantzia modernizatzeko asmoz; kode zibila, Frantziako bankua ta Vatikanoko Konkodatua. -
-Nazionalismo sakabanatzailea:
Inperio handitan bildutako nazioak, independentzia aldarrikatzeko.
-Nazionalismo bateratzailea:
Banatutako herriak bat egitea. -
-1804ean Napoleonek enperadore izendatu zuen bere burua, eta politika espantsionalista bultzatu zuen.
- Itsasoan Britaniarren aurka galdu zuen Trafalgar, eta kontinentean nagusiagoa lortu zuen.
-Frantzesek ez zuten hutsi Britaniarrak salerosketak egiten kontinentearekin. Portugalek eta Errusiak ez zuten onartu eta Napoleon Iberiar penintsula okupatu.
-Napoleonen inbasioak porrot. Aliatuak Parisera heldu eta diktadorea uko egin zion botereari.
-Waterlooko guduan botere guztia galdu. -
-Napoleon garaitu zutenetik aurrerako erreakzioaldia da.
-Legitismo monarkikoa, bakeari eusteko eta Antzinako Erregimeneko errege legitimoek boterea berreskuatuz.
-Nazioarteko erantzunkizuna: potentzia handiei/ monarkia legitimoren bat arriskuan izanez gero/ beste lurralde batean esku-hartzeko.
-Biltzar-sistema: potentzia handien artean, nazioarteko arazoak konpontzeko. -
-Europako potentzia nagusiak / Metternich buruzagia / Bake iraunkorra bermatzeko eta iraultza gehiago ez gertatzeko.
-Frantzia atzera egin zuen. Estatu-tapoia Frantziaren inguruan. Errusia, Austria eta Prusia modu orekatuan banatu zituzten lurraldeak. -
Alemania 39 estatuan banatuta zegoen. Vienako Biltzarrak estatu horiek guztiak bildu eta Germaniar Konfederazioa eratu zuten.
Estatu boteretsuena izan zen bateratze-prosezuaren ardatz: Prusia.
1862tik aurrera, Gilen I.a, Prusiako erregeak eta Bismarck lehen ministroak azeleratu egin zuten prosezu hura. -
Europako potentziek zenbait aliantza egin zituzten
-Aliantza Santua
-Aliantza laukoitza -
1)Sentimendu nazionalisten sendotzea
2)Liberalismoaren defentsa -
A) Espainia:
Lehen iraultza bolada,gobernu liberal bat jarri, Aliantza Santua esku hartu.
B)Grezia:
Otomandar aurka altxatu eta 1829 independentzia lortu.
C)Frantzia:
Bigarren iraultza bolada, Karlos X.a tronutik kendu eta Luis Felipe Orleanskoa aginduan jarri.
D)Belgika:
Herbeheretako erresumaren aurka altxatu zen eta 1831ean independentzia lortu.
E)Polonia:
Errusiaren aurkako altxamendua, baina Errusiak bortizki ito zuen matxinada.
F)Italia:
Modena, Parma eta Eliz estatuen matxinada; porrota. -
-Ideia liberalak eta nazionalistak/Herri-klaseen eskaera sozialak/Gizonezkoen sufragio unibertsala
-Luis Feliperen monarkia gero eta ustelagoa
Bigarren errepublika aldarrikatu zuten
Napoleon Bonaparte garaile eta Errepublikaren presidente.
Gobernua gero eta autoritarioagoa eta azkenean estatu-kolpe baten bidez bigarren inperioa aldarrikatu zuen.
-Europa erdialdeko eta hegoaldeko hiri nagusietan zabaldu ziren. Gehienek porro egin arren liberalismoaren hedapena. -
Bateratze prosezu horren buru izan zen Piemonteko Erresuma. Piemonteko errege Viktor Emanuel II.a, haren lehen ministroa, Cavour, eta Garibaldi iraultzailea izan ziren prozesu horren buru.
