LIBERALISMOAREN EZARPENA EUROPAN (Yoel Pampin eta Iker Aldekoa)

Iraultza Frantsesaren hasiera

May 2, 1789

Jatorria:
- Gizartearen atsekabea
- Krisi ekonomikoa
- Ilustrazioaren ideiak
Handikien Biltzarra

Estatu Orokorra eta Asanblea Nazionala

Period: May 2, 1789 to Jul 3, 1789

Estamentu bakoitzak kexa koadernoak idatzi, bere aldarrikapenekin.
Hirugarren estatuko ordezkariak Asanblea Naionala osatu.

Asanblea Konstituziogilea

Period: Jul 2, 1789 to Oct 3, 1791

Pariseko herritarrek Bastillari eraso. Landan nekazariak matxinatu. Asanblearen erabakiak: Eskubide feudalak abolitu, eta Gizakaiaren eta herriarren eskubideen adierazpena (askatasuna, berdintasuna eta jabegoa)
1791ko konstituzioa

Bastillari erasoa

Jul 14, 1789

Pariseko herritarrek absolutismoaren goterlekua eraso

Gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpena

Aug 26, 1789

• Norbanakoen askatasuna
• Legearen aurreko berdintasuna
• Jabego-eskubidea

1791ko Konstituzioa

Sep 3, 1791

1791ko Konstituzioa:
- Subiranotasun nazionala eta monarkia parlamentarioa
- Botere banaketa: Asanblea (legegilea)
Errege (betearazlea)
Auzitegi independienteak (judiziala)
- Errolda-sufragioa: 25 urte baino gehiago eta errenta jakin bat zuten gizonak.

Errepublikaren aldarrikapena

Sep 22, 1792

Asanblea legegilea

Period: Oct 3, 1792 to Oct 9, 1793

-Nobleek eta kleroek ez zuten pribilegioak galdu nahi
- Erregea ez zuen nahi bere boterea mugatua izatea
- Prusia eta Austria gerra deklaratu
- Jakobinoak eta Sans-Culotteak (erreforma leunak)
- Paristarrek erregeair porrotaren errua bota
- Tuilerietako jauregia eraso
- Monarkia kendu eta Asanblea ezarri

Girondinoen Konbentzioa

Period: Oct 9, 1792 to Jun 3, 1793

Monarkia abolitu ondoren, Errepublika ezarri.
Girondinoak (talde indartsua eta moderatuak) eta jakobinoak (erradikalak). Luis XVI exekutatu gilltina. Europako potentziak gerra deklaratu (lehen koalizioa). La Vendee eskualdean altxamendu monarkiko.
Iraultza erredikalizatu

Luis XVI.aren exekuzioa

Jan 21, 1793

Menditarren konbentzioa

Period: Jun 9, 1793 to Dec 10, 1794

Sans-Culotteak estatu kolpea. Robespiere menditarren buruzagia.
Konstituzio demokratikoa. Etsaiei aurre egiteko edonor auzipetu (50.000 hildak).
Salgaien prezioak igo, sokldatak murriztu eta egutegi berria.
Robespierre gillotinatu.

1793ko Konstituzio demokratikoa

Jul 22, 1793

Herritarren subiranotasuna eta gizonen sufragio unibertsala

Robespiere boteretik kendu

Jul 27, 1794

1795eko konstituzioa

Aug 22, 1795

Nazioaren subiranotasuna. Errolda sufragioa. Botere-banaketa: legegilea (bi ganbera), betearazlea (direktorioa)

Direktorioa eta Iraultzaren amaiera

Period: Dec 9, 1795 to Dec 10, 1799

1795eko konstituzioa.
Babeuf buruzagia, gobernua bota eta berdintasunen gizartea ezarri.
Napoleon Bonaparte Borboien matxinada zapalduz ospea lortu. 1796 eta 1799 (koalizioak irabazi). Brumaireko estatu kolpea.
Kontsulatua (Napoleon, Ducos, Sieyes)

Babeuf atxiloketa

May 10, 1796

Erregezaleen aurkako errepresioa

Sep 4, 1797

Napoleonen Brumaireko estatu-kolpea

Nov 9, 1799

Burgesiaren laguntzaz, kontsulatua ezarri

Kontsulatua

Period: Dec 9, 1799 to Dec 10, 1804

Erregimen pertsonalista: Napoleon botere guztia bereganatu (ez zegoen boetere banaketarik).
1799: Lehen kontsul
1802: biziarteko kontsuloa.
Helburua : Frantziaren modernizazioa (kode zibila, bankua, Vatikanoko konkordatua).

Napoleon, biziarteko konstul

Dec 11, 1802

Napoleon enperadore izendatu

Dec 11, 1804

Napoleonen inperioa

Period: Dec 11, 1804 to Dec 12, 1815

1804: Napoleon bere burua enperadore izendatu (Politika expansionista).
Hasieran: Birtainiarren aurka galdu (Trafalgar). Kontinentean nagusiena (Gerrak Austria eta Prusiaren aurka).
Blokeo kontinetala: Britanania inguratu. Portugal ez zuen onartu eta Frantzia Iberiar Penintsula okupatu. Prusia ere ez zuen onartu (Napoleonek inbasioa).
Amaiera: Napoleonen porrota Britania Handia, Prusia, Austria eta Errusiaren aurka (Espainia galdu eta botereari uko egin)
Santa Helenara erbestaratu

Vienako Biltzarra

Period: Dec 11, 1814 to Dec 12, 1815

Europako potentziek Vienako Biltzarran elkartu (Metternich buruzagia). Frantzia atzera egin eta haren inguruan estatu-tapoia. Errusia, Prusia eta Austria modu orekatuan banatu lurraldeak.

Berrezarkuntza

Dec 11, 1815

Atzera Antzinako Erregimenera
- Legitimismo monarkikoa.
- Nazioarteko erantzukizuna.
- Biltzar-sistema.

Iraultzaren aurkako nazioarteko aliantzak

Dec 11, 1816

Aliantza Santua : Erresua, Prusia eta Austria (Absolutismoa).
Aliantza Laukoitza; Erresuma Batua, Austria, Prusia eta Errusia. Geroago Frantzia (Aliantza Boskoitza)

Iraultza-bolada berria

Period: Dec 11, 1820 to Dec 12, 1848

Sentimendu nazionalisten sendotzea. Liberalismoaren defentsa.
1820-1830eko iraultzak: Espainian, Grezian, Frantzian, Belgikan Polonian eta Italian.
1848ko iraultzak: Frantzia

Mugimendu nazionalistak

Dec 13, 1850

Dimentsio politikoa du (nazionalismoaren sorrera)
Sakabanatzaileak: Independetzia (Grezia, Serbia, Errumania...)
Bateratzaileak: herriak bat egitea (Alemania eta Italia)

Italia bateratzea

Period: Dec 13, 1859 to Dec 14, 1870

Zenbait estatutan banatuta, hizkuntza eta historia bera. Buruzagiak : Viktor Emanuel II / Cavour / Garibaldi
Bateratze-prozesua: 1859 -> Aliantza Piemonte eta Frantzia
1860-1861 -> Garibaldi Nápoles eta Sizilia konkistatu (Viktor Emanuel II eregea)
1866 -> Venezia irabazi
1870 -> Erroma irabazi

Alemania bateratzea

Period: Dec 13, 1864 to Dec 14, 1871

Alemaniar lurraldeak 39 estatutan banatuta (Germaniar konfederazioa). Prusia ardatz.
Bateratze-etapak: 1-> Prusia bereganatu
2-> Prusia Austriari eraso eta irabazi, eta Ipar Alemaniako konfederazioa sortu.
3-> Aliantza Prusia eta hegoaldeko estatu alemaniarrekin. Frantziaren aurkako gerra (Alsazia eta Lorrena irabazi) Hegoaldeko estatuak bat egin.
1871: Bigarren Reicha