-
-
-
-
Giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren. Apiriletik ekainera bitartean, mendietako elurra urtzen zenean, ibai horiek uhaldiak izaten zituzten, eta nahiko irregularrak izateaz gain uzta bertan behera geratzeko arriskua zekarten. Arazo hori irtenbidea emateko, garai hartako biztanleak dike eta bideen bidez uhaldiak kontrolatzen ikasi zuten; era horretara ibai ertzetik urrunago zeuden lurrak ureztatzeko erabili ahal izan zuten ura. -
-
Afrikako Erdialdeko lautadetatik zetorren giza talde bat Nilo bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen eta herri txikiak eraikitzen hasi ziren. Herri horiek, pixkana-pixkana, elkartu egin ziren eta herri handiagoak sortu zituzten. -
-
-
Bi erresuma sortu ziren orduan, Egipto Garaia, hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean, eta etengabe borrokan ibili ziren, hegoaldeko Menes edo Nermer erregeak iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte. -
Bailara inguruko basamortuek (“lur gorria”) muga naturala osatzen zuten eta, horregatik, nahiko zaila zen hortik inbasioren bat iristea. Horrela, Egiptoko kulturak 3.000 urtez iraun zuen ia aldaketarik gabe. -
Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen. -
Geroago, jatorri ezezaguneko pertsonaia batek, Sargonek, Kish herriko boterea hartu zuen eta lurralde osoa bere menpe eduki zuen. Sargon I Handiaren erregetzan, hiri-estatu sumertarrak batuta geratu ziren eta horrela sortu zen historiako lehen inperioa, Akaden Inperioa; zituen lurraldeak Mediterraneoa eta Turkiaraino hedatu ziren.
-
Akaden inperioaren goieneko unea Naram-Sin-en erregetzan lortu zen, baina, hura hil eta gero, barruko arazo batzuk (konspirazioak, independentziaren aldeko mugimenduak etab.) eta, besteak beste, guti, amorrita eta lullubi herrien presioek, inperioaren gainbehera bizkortu zuten.
-
Hiri-estatu batuetako agintariek (Lagash Gudea, Urukeko Utu-hegal, Urko Ur-namu etab.) guztiak botatzea lortu zuten. K.a. 2120 urterako, Ur-Namuk III. Ur dinastía sortu zuen, eta garai horretan lehenengo zigurata eraiki zuen. -
Egiptoko Rosetta herritik hurbil, hiru alfabeto desberdin (hieroglifikoa, demotikoa eta grekoa) erabiliz garbatutako basaltozko harri bat aurkitzea -oinarrizkoa izan zen Egiptoko idazketa hieroglifikoa deszifratu ahal izateko. Rosettako harria (K.a. 196) Napoleonen armadaren soldaduek aurkitu zuten 1799an. -
Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak erabiltzen zituzten beren bizimodua gobernatzeko. Guztietan ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi K.a. 1.700 urte inguruan Babiloniako erregea izan zen. -
Barneko matxinada Inperio Zaharraren suntsiketa ekarri zuten. Horren ondorioz, ezegonkortasuna nabarmena izan zen; ondoren, Erdiko Inperioa sortu zen (XI. dinastiatik XIII.era ). Garai hartan ureztatzeko lan handia egin ziren. Hicso Asiako herriaren inbasioarekin batera, bukatu zen garai hau. -
Greziako erliebe menditsuak eraginda, bere burua gobernatzen zuten komunitate txiki andana sortu ziren. Izan ere, elkarren artean komunikatzeko edo produktuak saltzeko biderik onena itsasoa izan zuten beti greziarrek. Komunitate txiki horiek "polis" bezala izendatzen ziren.
-
-
Likurgoren Konstituzioan erregimen militarista berezia ezarri zen Espartan. -
Pisistrases tiranoak boterea eskuratu zuen, baina Kleistenesek demokrazia ezarri zuen berriz. -
Garai Klasikoa Lehen Metar gerrarekin hasi zen.
-
(Batez ere Atenasen), literaturan, arkitekturan, eskulturan, politikagintzan eta filosofian eboluzio izugarria egon zen. -
-
Alexandroren heriotzarekin, bere jeneralak borrokan hasi ziren, lurrak geratzeko asmoz. Lurrak repartitu ondoren, haien artean asko borrokatu zuten, eta horrela Erroma konkistatzeko asmoz agertu zen. -
Bigarren Mediar gerran, Esparta garaile atera eta gero, bere nagusitasunak beste polisen artean nahigabea sortu zuen. Horrela Tebas altxatu zen, eta Epaminondas generala buruan zutela, Leuktrako batailan Esparta suntsitu zuten. Geroago, Fozea izeneko Asia Txikiko hiri greko baten kontrako gerran, Tebasek Mazedoniako Filipo II.ari laguntza eskatu zion, eta hark greziako polisak konkistatu zituen. -
Garai Helenistikoa Alexandro Handiaren garaiarekin hasi zen eta Erromaren konkisterekin amaitu zen.
-
Ondoko herri batzuen, asiria edota persiarren inbasioa jasan ondoren, Greziak Egipto konkistatu zuen (K.a. 332). Alexandro Handia hil eta gero, horren jeneral izan zen Ptolomeok dinastia bat fundatu zuen, erromatarrek bere inperioko probintzia bihurtu arte. Garai hartan, grekoa izan zen hizkuntza ofiziala, baina Egiptoko kultura errespetatu zuten, eta horri esker biziraun zuen. -
-
-
Kartagotarren eta haien aliatu Iberiarren aurkako gerrak, Mediterraneoko itsasertza menderatzeko.
-
Erromatarren lehorreratzearekin hasi eta iparraldeko herrien konkistarekin amaitu zen.
-
-
Mazedoniako Filipo V.a, Kartagorekin aliatuta, Erromari aurre egiten sahiatu zen. Hala ere, Kartago gailenduta, Erroma ekialderantz habiatu zen. -
Ekialdeko goi-lautada eta Iberiar-sistema konkistatu zituzten.
-
Honela, Mazedoniako Bigarren Gerra piztu zen eta Tito Kinktio Flaminio general erromatarrak Filipo garaitu zuen. -
Iberiar penintsulako mendebaldeko herriek erresistentzia handia egin zioten Erromari. Borroka odoltsuenak arevakoen, bakzeoen eta lusitaniarren aurkakoak izan ziren.
-
Izurriteak eta goseak eraso eta hamabost hilabete igaro ondoren, hiria K.a. 133. urteko udan errinatu zen azkenean. Hango biztanleek, ordea, nahiago izan zuten beren buruak hiltzea entregatzea entregatzea baino, eta horregatik hiria eta etxeak su hartuz, hiria destruitu zuten. -
Augusto enperadorearen garaian, tribu kantabiarrak, asturiarrak eta galaikoak garaitu zituzten.
-
-
-
-
-
-
-
