-
Period: to
Antzinako Erregimena: Ilustrazioa- Naroa
Ilustrazioa Europan garatu zen mugimendu intelektuala izan zen, politikan, ekonomian, zientzietan, artean, erlijioan eta beste alderdi batzuetan eragin zuen. Helburu nagusia ezjakintasunari eta fanatismo erlijiosoari, ezagutza eta arrazoiaren bidez, aurre egitea zen. Horrela ilustrazioak mundu oparoago eta bidezkoago baterantz egin nahi zuen. -
Period: to
Amerikako Iraultza: 7 Urteko Gerra - Oinatz
Zazpi Urteko Gerra , XVIII. mendeko potentzia nagusiak inbolukratu zituen gatazka global bat izan zen: Britainia Handia, Frantzia, Espainia, Austria, Errusia eta Prusia. Europan, Ipar Amerikan, Hego Amerikan, Afrikan, Indian eta beste lurralde kolonial batzuetan garatu zen. Lurralde eta koloniaen boterea eukiteko borrokak izan ziren, 1763.an Parisko Itunarekin amaitu zen. -
Amerikako Iraultza:Tearen Mutina - Lorea
Tearen Matxinada 1773ko abenduaren 16an izan zen Bostonen, eta hiru te kargamentu itsasora bota zituzten. Amerindiarrez mozorrotutako kolono talde batek hiru ontzi britainiarren te kaxa itsasora bota zuen. Kolono estatubatuarrek Britainia Handiaren aurka egindako protesta ekintza izan zen eta Estatu Batuetako independentzia gerraren aurrekaritzat jotzen zen. -
Amerikako Iraultza: A.E.B Independentzia - Irune
1776.ko Abuztuak 4.an Amerikako Estatu Batuetako independentzia firmatu zen 13 koloniekin. Ondoriotu zuten hainbat guda ondoren egoera aldatu behar zela eta horren ondorioz Independentzia hau sortu zen. Honi esker 13 kolonien independentzia lortu zuten, non bakoitzak sistema eta bizimodu desberdinak izango zituzten. Hala ere independentzia lortu harren, zergak ordaintzen jarraitu behar zuten, baina haien helburua lortu zuten, Independentzia lortzea. -
I Industria iraultza: Lan sistemak- Oinatz
Lehen Industria Iraultzak serieko fabrikazioa, fabrika-sistemak eta masako ekoizpena sartu zituen. Aldaketa horiek lanaldi luzeak, baldintza zorrotzak eta langile-klasearen larrialdia sortu zituzten eta lan-eskubideen aldeko mugimenduak sortu ziren. -
I. Industria Iraultza: Aurkikuntzak - Irune
Makina berrien aurkikuntzen sorrera oso garrantzitsua izan zen, eta garapen ongarri bat izan zuen. James Watt.ek Lurrun makina sortu zuen, eta gainera lurrun makina honekin lurrunezko trenak eta itsasontziak ere sortu ziren. John Kay.ek Lanzadera Volantea sortu zuen, James Hargreaves.ek Spinning Jennya, ehungailu mekaniko bat. Richard Arkwrigth.ek Water-Frame.a eta Samuel Crompton.ek Mule Jenny izeneko iruteko makina bat sortu zuen. Gertaera hauek aurrerapen nabarmengarria izan zuten garapenean. -
Amerikako Iraultza: Itun Koloniala - Naroa
Funtzio ekonomikoak metropoliaren eta kolonien artean banatzea zen. Koloniei metropoliei mesede gehien egiten dieten produktuen trukeak ezartzean datza, eta koloniek beste kolonia edo herrialde batzuekin duten merkataritza eragoztean. -
Frantziako iraultza: Asamblada nazionala- Naroa
Nobleen jabetzak erasoak zituzten eta Parisko herritarrak matxinatu eta Bastillako espetxearen kontra egin zuten.
Europar errege absolutistek, Luis XVI.aren alde, Frantzia erasotu zuten, iraultzaren aurka eginez.
1791ko Konstituzioa osatu zen, horren bitartez botere banaketa ezarri zen eta pertsonen eta herritarren eskubideak aldarrikatu zituen. -
Frantziako Iraultza: Estatu Orokorrak - Oinatz
1789an, Luis XVI.ak Frantziko estatu orokorrak deitu zituen diru arasoei aurre egiteko eta pribilejiatuei zergak eskatzeko. Hirugarren estatuak, berriz, partaideko boto bat nahi zuen eta ez estamentu bakoitzeko bat, honek estatu orokorrak desegitea ekarri zuen. Honi erantzuteko, hirugarren estatuak asamblea nazionala osatu zuen, herritarren ordezkari bakarrak aldarrikatuz eta konstituzio bat euki arte erretiratuko ez zirela esanez. Guzti honek Frantziako iraultzaren hasiera ekarri zuen. -
Period: to
Frantziako Iraultza: Konbentzioa - Lorea
Autoeskundeen ondoren asanblea nazionala konbentzio nazionalean bihurtu zen. Frantziako boterea hartzen lehentasuna gerrak irabaztea izan zen, azkenean Valmyko bataila irabazi zuten. Luis XVI. errege modutik kendu zuten eta errepublika bihurtu ziren 1792an. -
Period: to
Frantziako Iraultza: Napoleonen Kontsulatua eta Inperioa - Irune
Direktorioan 1799.an estatu kolpe bat eman zen Napoleon Bonaparteren eskuz eta kontsulatu bat jarri zuen 3 kontsulez osotuta, non botere betearazlea kontrolatzen zuten. Kontsulatua jarri ondoren Europa konkistatzen hasi zen, imperio bat sortzeko helburuarekin. 1812. mendearen hasieran ia Europaren zati bat berea zen, baina Waterloo gudan Britaniar handiak irabazi ondoren, Santa Elenara erbesteratu zuten eta uhartean bere 51 urterekin hil egin zen urdaileko minbizi batekin. -
Antzinako Erregimena: Araunjezko Matxinada - Irune
1808.an eman zen Aranjuezen, eta Godoy kargutik kendu eta Karlos IV.a erregeak bere seme Fernando VII.a abdikatu zuen. Fernando VII.a, Maria Luisa eta Godoy erreginak harremanak izan zuela sinestarazten zuen, eta printzeak aita abdikatzeko prestatu zituen intrigak. Frantziak Espainia inbaditu nahi zuenez, Errege familia Araunjezera eraman zuten. Baina herriak hau jakitean haien aurka joan ziren eta Godoy iskutatu egin zen, baina aurkitu egin zuten eta Fernando VII errege izatea lortu zuen. -
Nazionalismoa: Espainiako Independentziaren guda - Irune
Independentziaren gerra hau, gerra napoleonikoen aldekoa izan zen eta Espainia, Britaniar Handia eta Portugal aurrez aurre jarri zituen inperio frantsesaren aurka. Napoleonen anaia, Jose Bonaparte, Espainiako tronuan jartzea zuen helburu. Napoleonek itun bat izan zuen Espainiarekin, bere tropak Espainian sartu ahal zezaketen Portugal konkistatzeko. Baina Portugal negatu egin zen eta Napoleonen tropek Espainiako lurraldea inbaditxen hasi ziren. Frantziaren porrotarekin amaitu zen. -
Antzinako Erregimena: Baionako Abdikazioa- Lorea
Baionako Abdikazioak 1808an Baionako, Frantzia, hirian izandako gertakizun batzuk izan ziren. Gertaera hauetan zehar, Karlos IV.a Espainiakoa eta bere seme Fernando printzeak, Fernando VII.a, tronua utzi behar izan zuten Napoleon Bonaparteren alde.
Garai hartan, Espainia Frantziaren eraginpean eta kontrolpean zegoen, eta Napoleonek herrialdea menderatzea bilatzen zuen. -
Langileen mugimendua: lan baldintzak eta ludismoa - Lorea
Langileen mugimendua, lan baldintzak eta ludismoaren aldeko mugimendu soziala zen. XIX mendearen hasieran madarikazioaren garapenean sortu zen. Ingalaterrako industria iraultzak, negatiboki eragin zuen langileen bizimoduan. Lan-egitearen baldintzen hobekuntza handietan lan egiten zuten jendea mugitzea erabaki zuten. Beste aldetik, ludismoa industria berriegitzearen aurka zegoen mugimendua izan zen. -
Antzinako Erregimena: Fontainebleauren ituna - Oinatz
Napoleon Bonapartek 1814ko apirilean sinatu zuen Fontainebleauko ituna, Frantziako eta Frantziar Inperioko enperadore bezala tronuari uko egiten zion dokumentu bat izan zen, 6. Koalizioko Gerran galdu ondoren. Elba uhartean eksiliatuta zegoela idatzitako itun honetan, Napoleonek bere semearen alde abdikatu zuen. Hala ere, Napoleonek Elbatik ihes egin zuen 1815ean, eta Frantziara itzuli zen. Horrek Waterlooko azken porrota eta Santa Elena uhartera erbesteratu aurreko Ehun Egunak ekarriko zituen. -
Iraultza burgesia: 1917 iraultza - Lorea
Martxoan gertatu zen, grogoriar egutegiaren arabera, burgesen iraultzatzat ere hartzen da, eta behin-behineko gobernu bat ezartzea ekarri zuen, liberal eta sozialista moderatuek osatua. Urte bereko azaroan, alderdi boltxebikeak, Urriko Iraultza, zuzendutako matxinada -
Iraultza Burgesia: 1820.ko Iraultza - Irune
Erreakzio liberal bat izan zen, Napoleonek 1814.an porrot egin ondoren monarkia berrezartzearen kontra zegoena. Espainian gertatu zen, borboien absolutuen aurka zeudela, eta iraultza horri ekin zion, eta iraultzari esker, absolutismoari berri egin zitzaion. Grezian ere, independentziaren gerra hasi zuten, 1821.etik 1830.era, non Otomandar Inperioaren aurka joan ziren. Inperio horrek Europaren laguntza izan zuen, eta bide irekia utzi zituen monarkia konstituzional berri bat sortzeko. -
Iraultza Burgesia: 1830.eko iraultza - Naroa
Gertaera liberalak eta nazionalistak zituzten mugimenduak ziren, Belgika, Alemania, Italia eta Polonian hedatu zirenak. "Uztaileko iraultza", Pariseko burgesak eta herri sektoreak protagonizatu zituena, Borboiko etxeko erregea kendu zuen boteretik, Luis Felipe Orleansekoa buru zuen monarkia konstituzional bat ezarri zuen eta Frantziako Iraultzan konkistatuak izan ziren eskubideak eta askatasunak berrezartzea proposatu zen, subiranotasuna nazionalaren printzipioa horien artean. -
Langileen Mugimendua: Kartismoa - Irune
1838.an emandako mugimendu sozial eta politiko bat izan zen, non langileek erreforma demokratikoak eta sufragio unibertsala lortzeko sortu zuten. Langileen elkarteak debekatuta zeuden, orduan erreforma demokratiko bat sortu zuten, botoa izateko aukera lortzeko eta horrela sindikatuak onartzeko. XVI. mendearen amaieran lehen sindikatua sortzeko aurkera izan zutenez, sortu zuten eta horrela langileek ere eskubide garrantzitsu batzuk lortu zituzten honi esker. -
Iraultza Burgesia: 1848ko iraultza- Oinatz
1848ko iraultza Europan zeuden monarkien aurka egin zuten matxinada batzuk izan ziren. Nazionalismoak eta liberalismoak bultzatuta, matxinada horiek erreforma politiko eta sozialak bilatzen zituzten. Alemanian eta Italian, bateratze nazionalaren alde borrokatzen zen, Frantzian, berriz, Bigarren Errepublika aldarrikatu zen. Matxinada horiek nahi zuten helburu guztiak lortu ez arren, Europako aldaketa politikoetarakoen oinarria izan zen. -
Nazionalismoa: Italiako Nazionalismoa - Lorea
XIX. mendearen erdialdera, italiarrak batasun kultural eta historiko bateko kide sentitzen ziren, baina sistema politiko desberdinak zituzten lurralde askotan banaturik zeuden Frantziako laguntzarekin austria eta prusia ere kanporatu zuten. Italia, Monarkia parlamentarioa eta errolda sufragioa ezarri ziren. Eta hori esker nazioa bateratzea lortu zuten. -
Langileen mugimendua: Lehen internazionala - Oinatz
Lehen Internazionala ala Langileen Nazioarteko Elkartea, Londresen sortu zen 1864an. Hainbat herrialdetako langileak batzea bilatzen zuen nazioarteko erakundea izan zen, lan-baldintza, eskubide eta gizarte-erreforma hobeen alde borrokatzeko. Ideia sozialistak eta sindikalistak bultzatu zituen. Lehen Internazionalak ondario garrantzitsuak utzi zituen langile-mugimenduaren historian, eta oinarriak jarri zituen etorkizunean nazioarteko erakunde sindikal eta politikoak sortzeko. -
Langileen mugimendua- Trade Unions- Naroa
Lan egoera hobetzeko helburuarekin sortutako erakundeen eta langileen taldea dira. XVIII. mendeko hasieran sortu ziren Ingalaterran. Sindikatu bezala ere ezagutzen dira. -
Nazionalismoa: Alemaniako nazionalismoa- Oinatz
Alemaniako nazionalismoa XIX. mendean garatu zen, alemanez hitz egiten zuten lurraldeak nazio bakar bat sortzeko. Feudalismoari aurka egiteko eta zatiketa politikoari erantzuteko sortu zen. 1871ko Frantzia-Prusiako Gerra eta Otto von Bismarck bezalako pertsonaien lidergoa bezalako faktoreek alemaniarren bateratzea bultzatu zuten. Alemaniar nazionalismoa estrategia ekonomiko eta politikoen ondorioz bateratu zen, eta horrek Alemaniar Inperioa sortzea ekarri zuen 1871n. -
II. Industria iraultza - Ekoizpen sistema berriak- Lorea
2 antolaketa mota zeuden Taylorismo eta Fordismoa. Taylorismoaren barruan zientzia-antolakuntza, espezializazioa eta estandarizazioa zegoen ekoizpen kostuak murrizteko. Fordismoaren barruan kateko lana zegoen, ekoizpen merkeagoa bereroek errazago erosteko. -
II. Industria Iraultzako - Energia iturri berriak- Naroa
Gehien erabili ziren energia iturriak fase honetan petroleoa eta elektrizitatea izan ziren. Petroleoa eztanda motorrarentzako eta automobilgintzarako erregaitzat erabiltzen zen eta elektrizitatearekin lotuta, Edisonek bonbila asmatu zuen, irratia ere asmatu zen, transmizio sistema berriak eta beste batzuk. -
Nazionalismoa: Euskal nazionalismoa - Naroa
Sabino Arana izan zen sortzaile nagusia. XIX. mendean ditu sustraiak baina XX. mendean zehar mugimendu politiko gisa finkatu zen. Euskal kontzientzia partikularista baten sustraiak hondoratzen zituen. Kontzientzia hori kultur espezifikotasun jakin batean oinarritzen zen euskara gutxituta mantentzearekin, eta Foruen iraupenean.