Euskal Literaturaren bilakaera historikoa

Lehenengo euskarazko hitzak

100

Ilurberrixo, andere, gison, andosus, bihoxus, harbelex, nescato, leherenn, borsei, harsi, oxson, ilunnosi, sembeco...

Akitaniako lehenbiziko lekukotasunak

100

K.a. I. mendetik, K.o. III. mendera arte - Non? Akitaniako eskualdeetako hilobietako harrietan - Zer? Hitz solteak: latinez deklinatutako eta erromatar alfabetoan idatzitako euskarazko hitzak - Inzkripzioetan -txo eta -ko euskal atzizkiak aurkitu zituzten

Lehenengo hiztegitxoa

Jan 1, 1100

Aimery Picaudek Frantziatik Santiagorako bidean ikasitako hitzak

Gonzalo de Berceoren liburuetan euskara

Jan 1, 1100

XII-XIV. mendeetan bere lanetan euskarazko hitzak agertu.

Nafarroako monastegietako agiriak

Nov 25, 1173

XII mendean Nafarroako monastegietako agirietan izen euskaldun batzuk agertu.

Nafarroako forua

Jan 1, 1200

Forfu honetan hizkuntza nafar-erromanikoa. Hitz euskalduna batzuk erabili foruan.

Baladak

Jan 1, 1300

XIV mendean sortutako euskal tradizio literarioa

XV. mendean hiztegitxoa

Jan 2, 1400

Arnold Vonn Harf alemanak Donejakue bidean ikasitako hitzak idatzi zituen hiztegitxo batean

Gorteko gutuna

Jan 1, 1415

Ofizialek euskara zekitenez, euskarak lekurik bazuen.

Bernat Etxepare

Jan 1, 1475

-1475. urtean jaio zen Sarrasketan( Donibane Garaziren ondoan)
-Euskarazko lehen liburua idatzi zuen idazlea da eta Euskal Literaturak ezagutzen duen lehenengo idazlea.
-Biarnon espetxeratua izan zen
-Ondoren Eihelarrarera alde egin.

Berpizkunde garaia

Jan 1, 1500

XVI mendea berpizkunde garaia izan zen. Erdi aroko baloreen ukapena.

Gutembergen inprenta mobilaren sorkuntza

Jan 1, 1500

Alfabetizazioa bultzatu eta ahozkotasuna galarazi zuen.

Errenazimendua

Jan 1, 1500

XVI mendeko mugimendurik garrantzitsuena. Tokian tokiko hizkuntzak indartzen hasi ziren. Euskal gizartean zientzia eta letren ateak itxita.

XVI. mendean euskal literatura idatziaren hasiera

Period: Jan 1, 1500 to Dec 31, 1599

Joanes Leizarragaren jaiotza

Jan 1, 1506

Idazle lapurtarra Beskoitzen jaio zen.

Erlijio borrokak

Jan 1, 1512

Gaztelako erregeak Nafarroako erresuma konkistatu zuen

Esteban de Garibaye y Zamalloaren jaiotza

Jan 1, 1533

Arrasaten jaio zen autore hau.

Joan Zumarragakoren gutuna

Jan 1, 1537

Zumarragak Mexikotik Durangora bidalitako eskutitza (obatuco ta ondraduco dogu munçarasco eseori) euskaraz.

Linguae Vasconum Primitiae

Jan 1, 1545

Bernat Etxeparenek argitaratu zuen.

Etxepareren liburuaren ezaugarriak

Jan 1, 1545

-1545- urtean argitaratu zuen bere liburua Bordelen: Linguage Vasconum Primitiae
- Bi edizio izan arren ale bakarra gorde da.
- Helburua: erlijioa lantzea, gozatze, kantzatzea.
-28 orrialdeko liburua
-behe nafarroeraz idatzia.

Bernat Etxepareren liburuaren atalak.

Jan 1, 1545

-Hitzaurrea: erregearen abokatu zenari eskaitzen dio liburua.
-erlijioari buruzko bertsoak
-lau bertso lerroko ahapaldiak dira.
1. atala: maitasunari buruzko bertsoak.
2.atala: bere buruarekin elkarrizketa azaltzen du, bertso autobiografikoa
3.atala: euskarari gorazarre egiten dioten bertsoak

Joan Perez de Lazarraga

Jan 1, 1548

-Larrean, 1548. urtean jaio zen.
-euskal idazlea eta oñatiar jatorrikoa

Garibayk lan handia bukatu

Jan 1, 1566

Urte honetan Felipe II.ak bibliotekari izendatu zuen

Dianea eta koplak( Lazarraga)

Jan 1, 1567

2004.urtean aurkitu zen bere lana
-Hego Euskal Herriko testurik zaharrena( dianea eta koplak)
-lehenego lana: artzain nobela bat 1567an idatzia

Dianea eta koplen ezaugarriak( Lazarraga)

Jan 1, 1567

-45 koplaz osatua(9gazteleraz)
-Arabako euskalkian idatzia
-lau bertso lerrotakoak
-maitasunari buruzkoak
- los siete libros de Diana-ren jarraipena.

Garibayren lan handiaren argitarapena

Jan 1, 1571

3 tomo eta 40 liburuk osatzen zuten.
Monarkia espainiarra osatzen zuten erreinu guztien historia.

Leizarragaren 3 obra argitaratu

Nov 25, 1571

-Jesus Christ Gure Jaunaren Testamentu Berria: Vulgatatik itzulia. Hainbat hizkera bateratu ulergarria izateko. -Kalendrea: Itzulpen erlijiosoa. Egutegi bat da. Jendeari jakinarazteko noiz diren jai erlijiosoak. -ABC edo Christinoen Instructionea: Protestantismoa praktikatzen dutenei zuzenduta. Lanak oso landuta daude.
Hauen helburua: erreforma sustatu eta hedatzea
Euskaldun goztiek ulertzeko euskara

Garibay tronista erreal izendatua

Jan 1, 1592

Refranes y sentencias comunes en Basquence, declarados en Romance con números sobre cada palabra, para que se entiendan las dos lenguas

Jan 1, 1596

Iruñean argitaratu zen liburu bat da. Ezagutzen zen ale bakarra desagertu zen II mundu gerran. Larramendik bere Diccionario trilinguen liburu hau aipatzen du. Julio Urquijok obra aztertu ostean esan zuen Esteban de Garibay izan zitekeela liburuaren autorea.

Esteban de Garibayen heriotza

Jan 1, 1599

Madrilen hil zen.

Joanes Leizarragaren heriotza

Jan 1, 1601

Bastidan hil zen Leizarraga.

Lazarraga 1605 an hil

Jan 1, 1605

-1605. urteko apirilaren 11an hil zen.

Esteban de Garibayen biografia

Nov 25, 2012

Oñatin ikasi zuen, gero Gasteizen, eta Santo Domingo de la Calzadan. Latina eta grekoa ikasi zuen. Hizkuntzak lantzeari 1556an ekin zion. Arrasaten bizi zen, eta bertan idazteari ekin zion.

Errioxako lekukotasunak: EMILIANOAR GLOSAK

Mar 2, 2022

Non? Donemiliagako Kukulako monastegian, latinez idatziriko prediku liburu batean - Nola? Liburuaren ertzetan, euskaraz idatzita latinezko testuaren itzulpenak