Timeline: Historia: antzinarotik aro modernora

43,000 BCE

Axolorreko harria

Axlorreko harriak 45 000 urte inguru ditu. Gainazal lau batean, kolpe txikiak emanez, gurutzatzen diren bi marra grabatu zituzten.

37,000 BCE

Aktxerreko pintura

Altxerri haitzuloan (Aia), ehunetik gora animalia daude irudikatuta, bisonteak gehienbat, baina baita elur‑oreinak, ahuntzak, azeriak, arrainak, zaldiak, uroak eta oreinak ere. Gainera, bi irudi antropomorfo ageri dira, eta hori ez da ohikoa Euskadiko labar‑artean. Grabatuek pinturek baino hobeto iraun dute, haitzuloan hezetasun handia baitago. Berriki egindako ikerketen arabera, pintura batzuek 39 000 urte izango zituzten (Europako zaharrenak).

Period: 14,000 BCE to 12,000 BCE

Santimamiñe eta Ekaingo pinturak

Santimamiñe haitzuloa 1916. urtean aurkitu zuten. Euskadin induskatutako Historiaurreko lehen haitzuloetako bat izan zen. Haitzuloan irudikatutako animalia gehienak ikatzez eginak daudenez, beltza da kolore nagusia. Animalia gutxi batzuk horman ebakita daude. Ekain haitzuloan (Deba), duela 14 000 urte inguruko pinturak daude, eta nabarmentzekoa da animalia-mota asko daudela irudikatuta, zaldiak batez ere. Kolore erabilienak gorria eta beltza dira.

5500 BCE

Euskal herriko lehen herrixkak

Badakigu garai hartan zer tribu zeuden gaur egungo Euskal Autonomia Erkidegoko lurraldean, baina ez dugu garai hartako ebidentzia arkeologiko handirik. Erromatarren aurreko herrixka ikertuenak Araban daude. Une gorena K.a. 400etik 200era bitartean izan zuten, eta zeltiberiarren eragin handia izan zuten.

4000 BCE

Mesopotamiaren hasiera: idazkera

IDAZKERA KUNEIFORMEA
Silaba oinarritu
2000 zeinu
Puntzoi baten bideBuztinezko uholtzo IDAZKERA HIEROGLIFIKOA
Egiptoarrek sortu zuten idazkera hieroglifikoa. Idazkera horretan, soinuak, hitzak eta ideiak irudien edo piktogramen bidez adierazten zituzten. Testu ofizialetan eta erlijio-testuetan erabiltzen zuten, eta harri gainean edo hormetan zizelkatzen eta margotzen zuten. Forma sinplifikatuago bat erabiltzen zuten papiro, ehun edo zur gainean idazteko: idazkera hieratikoa.

Period: 3500 BCE to 2000 BCE

Sumer

Erregea: botere asko (Politikoa, militarra eta erlijiosoa) Jauregia:

Period: 3500 BCE to 2000 BCE

Hiri estatuak

K.a. IV. milurtekotik aurrera, Ilgora Emankorra izenez ezagutzen den aurreneko zibilizazio hiritar handiak sortu ziren: Mesopotamia eta Egipto.
Ibai handiek (Tigris eta Eufrates) bustitzen dituzten lur-eremu horietan, nekazaritza-produktuen ekoizpena handitu zen. Hiri handiak sortu ziren, eta artisautza eta merkataritza garatu ziren.
Zibilizazio horietan sortu zen idazkerak antzinako herrien ezagutzan asko laguntzen digu. Idazkeraren asmakuntzarekin batera, historiaren ibilbidea abiatu zen.

3150 BCE

Jeroglifikoak

Egipton jeroglifikoak idazten hasi ziren.

3000 BCE

Egiptoren batasuna

K.a. V. milurtekoan, Egiptoko lurralde osoan sakabanatuta bizi ziren .Aurrerago, K.a. 3000. urtean, Egipto Beherea eta Garaia elkartu zituen.

Period: 3000 BCE to 330 BCE

Egipto

2600 BCE

Minostar kultura

2335 BCE

Akad (Aurreneko inperioa)

2110 BCE

Ur (Aurreneko inperioa)

1800 BCE

Babilonia (Aurreneko inperioa)

Period: 1600 BCE to 1200 BCE

Mizenastar kultura

1300 BCE

Asiria

477 BCE

Delosko Liga

Period: 431 BCE to 404 BCE

Peloponesoko gerra

Period: 356 BCE to 323 BCE

Alexandroren bizitza

334 BCE

Granikoko gurua

Period: 334 BCE to 32 BCE

Alexandro handiaren imperioa

333 BCE

Issos

331 BCE

Gaugamela

395

Erromatar imperioaren zatiketa

Teodoso hiltzean, erroma bitan zatitu zuen: mendebaldeko erroma Honoriori eman zion eta ekialdeko erroma Arcadiori, bere semeak.

476

Mendebaldeko erromatar imperioaren bukaera

Odoakro izeneko errege germaniarrak Mendebaldeko Erromatar Imperioko azken emperadorea kargugabetu zuen.

507

Toledoko erresuma bisigodoa

Ia galia osoa utzi eta gero, toledoko erresuma bisigodoa sortu zen eta Iberiar Penintsula ia osoa hartu zuen.

554

Bizantziarrak iberiar penintsulan

Bizantziarrek Iberiar Penintsulako hegoaldeko zati bat okupatu zuen urte honetan

585

Sueboen konkista

Sueboen erresumak Barcara Augusta zuen hiriburu urte honetan ordea, bisigodoek, Leovigildoren erregealdian, erresuma osoa okupatu zuten.

589

Bisigodoek katolizismoa

Bisigodoen erresuma katolizismoa bihurtu zen urte honetan eta haren ondorioz herri osoa bihurtu zen.

622

Islamaren sorrera

Mahomak erligio monoteista berria sortu zuen, islama

624

Penintsula osoa bisigodoa

Bisigodoek Iberiar Penintsula osoaren jabe egin ziren.

711

Musulmanen inbazioa

Musulmanek bisigodoak eta Iberiar Penintsula osoa konkistatu zuten.

722

Kovadongako gudua

Asturiarrek Kovadongan musulmanak garatu zuten, asturiaseko erresuma sortzen.

756

Emirerri independientea

Damaseko bi familia noble gudu bat izan zuten, galtzailea Al Andalusen errefugiatu zen hor familia zuelako, eta moment horretatik Al Andalus emirerri independiente bat izango zen.

800