-
Harririk zaharrenetarikoa
-
Duela 8.000 urte inguru, Tigris eta Eúfrates ibaiak dauden Ekialde Hurbileko herrialde batean (Mesopotamia) gizateriaren lehen kultura garatzen hasi zen. -
Duela 8.000 urte inguru, giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren. Apiriletik ekainera bitartean, mendietako elurra urtzen zenean, ibai horiek uhaldiak izaten zituzten, eta nahiko irregularrak izateaz gain uzta bertan behera geratzeko arriskua zekarten. -
Afrikako lautadetatik zetorren giza taldeak Nilo Bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen. -
Lehenengo kolonizazioa gertatu zen
-
Idazkera kuneiformea adierazpen idatzi goiztiarrena da. Sumertar zibilizazioak sortu zuen K.a. laugarren milurtekoaren bukaera inguruan. Egositako buztinezko taulatxoen gainean egiten zen. -
Gizon bizardun baten estatuatxoa. Oso litekeena, da errege-apaiz batena izatea. Kareharriz egina dago. -
Bi erresuma sortu ziren, Egipto Garaia, hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean, eta etengabe borrokan ibili ziren, hegoaldeko Menes edo Nermer erregeak K.a. 3100. urte inguruan iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte. -
-
Trukeak egiten ziren herrien artean
-
Indo Bailaren zibilizazioa, gaur egungo Pakistanen garatu zen, inguruetan goieneko unea lortu zuen. Indo lautada emankorretan lortzen zituzten uztak izan ziren bere oparotasunaren oinarri. Gunerik garrantzitsuenak iparraldean dagoen Harrappa eta hegoaldeko Mohenjo-Daro hiriak izan ziren.
-
Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen. -
Mariko gobernadorea izan zen Puzur Ishtar-en estatua. -
Hiri haietan aurkitu ziren artelanak Minoskoak bezalatsukoak izanik, mizenastarrak Kretatik joanak ote ziren pentsatu zen hasieran ; gaur egun, ordea, greziar leinu primitiboen ondorengoak zirela uste da, K.a. 2000 inguruan lurralde hartara aldatuak. -
Kretarrek idazteko sistema bat eta hirien zibilizazio bat sortu eta antolatu zuten, hiru jauregiren inguman: Knossos, Festo eta Malia. -
Kretako lehenengo jauregi handiak Knossosen, Feston, Malian eta Zakron eraiki zirenean, iritsi zuen zibilizazio minoikoak goraldia.
-
Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak erabiltzen zituzten beren bizimodua gobernatzeko. Guztietan ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi K.a. 1.700 urte inguruan Babiloniako erregea izan zen. -
Barneko matxinadek Inperio Zaharraren suntsiketa ekarri zuten. Horren ondorioz, ezegonkortasuna nabarmena izan zen; ondoren, Erdiko Inperioa sortu zen (XI. dinastiatik XIII.era ). Garai hartan ureztatzeko lan handiak egin ziren. Hicso Asiako herriaren inbasioarekin batera. -
Kretarrek idazteko sistema bat eta hirien zibilizazio bat sortu eta antolatu zuten, hiru jauregiren inguman: Knossos, Festo eta Malia. Hirurak aldi berean suntsitu ziren, K.a. 1700 inguruan, eta ia ez da horien aztarnarik geratu. -
-
Egiptoarrek inbaditzaileak botatzea lortu zuten, eta inperioa berrezarri egin zuten. Inperio Berria deiturikoa, Egiptoko Historiako garairik garrantzitsuena da, eta faraoirik ospetsuenetariko batzuek gobernatu zuten: Tutmotsis I.a, Tutmotsis II.a, Tutankamón, Ramses II.a, Ramses III.a, etab. Politika militarista erabili eta lurraldearen garapen handia lortu zuten. -
Mizenastar zibilizazioa sortu zen eta kultura aristokrazia gerlariak menperatu zuen -
Aipagarria da terrakotazko estatua txiki bat (Knossos), hiru suge luze kiribilkaturik dituela besoen, gorputzaren eta buruaren jiran, eta bularrak agerian. Batzuen ustez irudi horrek esanahi garbia izan dezake, antzinako erlijio askotan sugea lurreko jainkoen eta gizonezkoen emankortasunaren irudikapena baita eta bularra, berriz, emakumezkoen emankortasunarena. -
-
-
K. a. 1400 inguru, mizenastarrek zibilizazio minoikoaren bihotza zen Kreta azpiratu zuten. -
Mizenastar zibilizazioa amaitu zen. Antzinateko greziarrek beraiek gainbehera hau azaltzen zuten beste herri greziar baten, doriarren, inbasioarengatik, baina arkeologiak ez du teori honen froga frankorik erakutsi. Hiri andana arpilatuta gertatu ziren eta, historialariek Aro Iluna deitutakoa hasi zen. -
Brontze aroa bukatu zen
-
Zibilizazio mizenikoa amaitzean antzinako Greziaren bizimoduaren herrixkak bakarrik geratu ziren.
Etxe multzoak batzean polis izeneko estatu independienteak sortzen ziren.
Akropolisa herriko parte altuena zen, tenplu inportanteenak hemen eraikitzen ziren babestuta egoteko.
Biztanleria oso azkar hasi zen, horregatik jende talde bat beste leku batzuetara joan zen. -
Data honetan lehen Olinpiar Jokoak gertatu ziren, eta Olinpia polisean izan ziren. Gerretan tregua bat egiten zen eta jokoak jolasten ziren. Emakumeek alde batetik egiten zituzten eta gizonek beste batetik, hau biluzik egiten zirelako zen. -
-
-
-
Asia Txikian, gaur egungo Turkian, kokatuta zeuden polis helenikoak Persiarren menpe egon ziren. -
Greziak etapa berria hasi zuen, Garai Klasikoa izena zuen.
-
Greziak lehenengo inbasio Persa sufritu zuen.
-
Atenasek hegemonia zuen Egeo itsasoan.
K.a 500 Mediar gerra hasi, Dariok beste polis batzuk konkistatu nahi zituen.
Delosko liga sortu zen Persiarren aurka sendoagoak izateko.
Persiarrak joan ziren, herri batzuk Delosko ligatik atera nahi zuten baina Atenasek ez zien utzi. Eta susperraldia izan zuen.
Herri batzuk ez ziren ados egon ligaren altxorra Atenasera eramatearekin eta Peloponeso liga sortu zen Atenasen kontra.
Gerrek herriak ahuldu zituzten eta Filipo erregeak konkistatzeko aprobetxatu. -
Periklesen bikote ofiziala izan zen
-
Periklesek herritartasunaren eskubidea murriztu zuen aita eta ama antenastarrak zituzten mutilei. -
-
Alexandro Handia hil eta gero, horren jeneral izan zen Ptolomeok dinastia bat fundatu zuen, erromatarrek bere inperioko probintzia bihurtu arte, 300 urtez gobernatuko zuena.
-
-
Hispaniaren konkistaren lehenengo fasea.
Mediterraneoko itsasertza menderatzeko. -
Hispaniaren konkistaren bigarren fasea.
Ekialdeko goi-lautada eta Iberiar sistema konkistatu zituzten. -
Egiptoko Rosetta herritik hurbil, hiru alfabeto desberdin (hieroglifikoa, demotikoa eta grekoa) erabiliz garbatutako basaltozko harri bat aurkitzea -oinarrizkoa izan zen Egiptoko idazketa hieroglifikoa deszifratu ahal izateko. Rosettako harria (K.a. 196) Napoleonen armadaren soldaduek aurkitu zuten 1799an. -
Hispaniaren konkistaren hirugarren fasea.
Borroka odoltsuenak arevakoen, bakzeoen eta lusitaniarren aurkakoak izan ziren. -
Hispaniaren konkistaren laugarren fasea.
Augusto enperadorearen garaian, tribu kantabriarrak, asturiarrak eta galaikoak garaitu zituzten. -
Hil zenean, Oktavio deitzen zen seme bat adoptatu zuen eta berak bere etsaiak garaitu zituen gerra zibil batean. -
-
Erromatar inperioa bitan zatitu zen, Mendebaldeko zatia eta Ekialdeko zatia sortu ziren
-
Herri hauek Penitsulan sartu ziren. Herri haiei aurre egiteko erromatarrek bisigodoei laguntza eskatu zieten.
-
Bisigodoak Iberiar Penintsulara sartu ziren -
Mendebaldeko zatia erresuma mordoan zatitu zen