-
600 BCE
FIlosofia Antzinaroan (K.a VI - K.o V.)
- Giza bizitzaren historia edo pentsamenduak erakustsi
- Antzinaroko filosoak: Sokrates, Platon, Aristoteles, Pitagoras, Teano Krotonakoa, Aesera Lukanikoa, Areta Zirenekoa…
- Zireneko eskola → eskola garrantzitsua
-
599 BCE
Aldi kosmologikoa 600
Naturaren jatorriaren printzipoa(k) aztertzen d(it)u -
Period: 500 BCE to 400 BCE
Aldi epistemologikoa
- Sistema handien aldia filosofiaren momentu aberatsena, Planton (mugimendu idealista: ideiak egiak) eta Aristoteles (mugimendu errealista: zentzumenen esperientzia) izatean, ezagutzan, kosmologian, fisika, logikan… murgildu
-
400 BCE
Aldi kosmologikoa
Gizaki plenoaren hausnarketak
Sokatres eta sofistak (azkenak erretorika asko landu) -
Period: 400 BCE to 300 BCE
Aldi helenistikoa
- Epikureismoa eta estoizismoa sortu zen
- Gizakiaren salbamena eta auzi etikoak aztertu + filosofia zoriuntasuna ekar daitekeen jarduera bat bezala ikusten zuten
-
Period: 1 CE to 401
Patristikoa (I-V. mendeak)
Kristautasunaren lehen mendeetan Elizako gurasoek egindako gogoetak zituzten oinarri. Agutin Hiponakoa filosofoa nabarmendu. -
Period: 1 CE to Jan 1, 1301
Errealitatea ulertzeko kristautasunak ekarri zituen aldaketak:
- Kristauek naturaz gaindiko egiatan sinisten dute, Jainkoa dute iturburu.
- Ezagutza fedearen bidez gertatzen da.
- Ezagutzaren helburua salbamena da.
- Jainkoa da existitzen den izaki bakarra.
-
200
Neoplatonismoa
- Erlijiozko aldia, salbazio nahiak eta sentipen mistiko handiak
- Plotinok sortu zuen Alejandrian eta Erromara eraman zuen ↪ eskola bat sortu eta Eneadak liburua argutaratu ↪ influentzia izugarria: Pitagoras, Aristoteles edo judu eta hinduistek
-
Period: 1000 to 1300
Eskolastikoa
Latinezko ( scholasticus ) hitzetik dator izen hori, eta monjeskoletako irakasleei esaten zitzaien horrela. Bestetik filosofia eskolastikoak, filosofia islamikoak eta filosofia juduak lotura estua eta sekulako eragin intelektuala izan zuten batak bestearengan. Aldi horretan bertan, aipatzekoa da filosofia bizantiarra deritzona ere, ekialdeko pentsamolde horrek eragin handia izan zuen. -
1400
--- FILOSOFIA ARO MODERNOAN
Aro Modernoan, XV. mendetik XVIII. mendera iraun zuen mugimendua, humanismorako bidea hartu zen; teozentrismoa alde batera utziz, antropozentrismoa ekarri zuten. Pausu hau hartzeko kanpo eragile nagusiak matematika eta fisika izan ziren, baita Errenazimentuko aurkikuntza geografikoak ere. -
Period: to
-- ARRAZIONALISMOA
Matematika oinarrizko printzipio agerikoetatik abiatzen den jakintza bat zela eta egia guztiak printzipio horietatik ondorioztatzen direla sinistu. -
Period: to
-- ENPIRISMOA
Filosofiak zentzumenen esperientzia ezagutza oinarritzat hartu behar duela sinisten du -
- Francis Bacon (1561-1626)
Enpirismoaren aita izan zen. Metodo zientifikoaren sortzailea izan zen. Bere liburu famatuena "Novum organum" izan zen (1620) -
- René Descartes (1596 - 1650
Arrazionalismoaren aita. Bere deklaraziorik famatuarengatik ezaguna “Pentsatzen det, banaiz", Metodoaren diskurtsoan esan zuena (1637) -
- Thomas Hobbes (1588-1679)
ENPIRISMOA: Gorputz bakoitzak bolumen, forma eta gogortasun ezberdinak dituela adierazten zuen filosofo bat izan zen. -
- Gottfried W. Leibniz (1646-1716)
ARRAZIONALISMOA: Politikari, filosofo, matematikari eta teologoa. Kalkulu diferentzial eta integralak, dinamika, kalkulatzeko makina, etab. asmatu zituen. Berak idatzitako "Modalogia" obrak bere filosofia laburtzen du. -
-- KANTEN KRITIZISMOA
Kantek (1724-1804) arrazionalismoa eta enpiritismoaren edukiak bateratu zituen, baita kritizismoari esker bien sintesitik hara joan ere. Beraren kezka nagusia natura eta giza ezagutzaren mugak aztertzea izan zen. Bai eta metafisia jakintza zientifikoa zen ala ez (Arrazoimen hutsaren kritika). Bere metodo kritikoa moralari ere aplikatu zion, morala autonomoa eta formala dela ondorioztatzen (Arraizoimen praktikoaren kritika) -
-- MARY WOLLSTONECRAFT (1756-1797)
Filosofo eta idazle ingelesa izan zen. 1792ko emakumeak berez gizonak baino apalagoak diren argudioari aurre egiten zion liburu bat argitaratu zuen; heziketa ezberdina jaso izana da horren arrazoia. Gizonak eta emakumeak berdin hezi beharko liratezke. Aipatutako obran, feminismo modernoaren oinarriak ezarri zituen. J.-J. Rousseau ilustratuak emakumeaz zituen ideiei ere aurka egin zien. Honen ustez, emakumeek emazte onak eta senarrei atsegina ematea baino beste zereginik ez zituztela uste zuen. -
Filosofia Aro Garaikidean ***************
Emakume filosofokoak asko nabarmendu ziren -
*Auguste Comteren positibismoa
Metafisika eta jakintza absolutua baztertu eta jakintza zientifikoa ezarri -
Period: to
*Frankurteko eskola
-Industria osteko gizartearen gogoeta kritikoa
-Arrazoimen instrumentalaren kritika
-Eskola horretako kideak: Max Horkheimer eta Theodor W. Adorno -
*Marxismoa
Mugimendu honen ordezkari nagusiak: Karl Marx eta Friedrich Engels. -
-- ALEMANIAR IDEALISMOA
Pentsalari nagusia Hegel izan zen (1770-1831). Haren historiaren filosofian, Estatua eta gizarte zibila aurrez aurrre daude. Marxismoak bere teoria beregaratu zuen. Beste filosofo nabarmendu batzun, Fichte eta Schelling izan ziren. -
*Bitalismoa
Bizitza eta irrazionaltasuna defenditu, zientziaren eta fenomeno fisiko-kimikoen aurka. -
*Existentzialismoa
Gizabanakoaren existentziaren originaltasuna eta berezitasuna aldarrikatzen zuen -
Period: to
*Filosofia Analitikoa
-Pentsamenduaren akatsak hizkuntza-akatsak dira
-Gai logiko eta epistemologikoak aztertu
-Pentsalari nagusiak: Ludwig Wittegenstein eta Bertrand Russell -
Period: to
*Neopositibismoa
-Metafisika ez onartu
-Zientzia enpiriko edo esperimentala soilik dira ezagutza
-Pentsalari nagusia: Rudolf carnap -
Period: to
*Postmodernismoa
-Gianni Vattimo: “postmodernismoa pentsamendu paradoxiakoa da”
↪Kontzeptuak eraiki eta desegin
↪Kode eta paradigma-mota asko eman
-Gune kultural anitzetara zabaldu filosofia
-Pentsalari nagusiak: Gianni Vattimo eta François Lyotard