-
LUIS XIV
Frantziako eta Nafarroako erregea izan zen.Luis Handia eta Eguzki Erregea izenekin ezaguna zen.
Frantziako historiaren erregerik famatuenetariko bat da, eta bere erregealdia historiako luzeenetariko bat da.
Luis XIV-k botere absolutua zeukan, eta Jainkoak emandakoa zela esaten zuen. Absolutismoari esker, dena kontrolatu ahal zuen: noblezia, ekonomia, armada... -
WESTFALIAKO BAKE ITUNAK
Amaiera eman zioten Hogeita Hamar Urteko Gerrari.
Espainian, krisi ekonomiko, politiko eta sozial batean zebilen bitartean, Frantzia Europako buru bihurtu zen Luis XIV.-rekin. -
DANIEL DEFOE
Negozioetan eta merkataritzan aritu eta gero, kazetaritzan hasi zen. Denboraldi horretan, hainbat satira, panfleto eta libelo idatzi zituen. Baita "The Review" egunkaria argitaratu zuen.
Bere lanek joera politiko, ekonomiko, historiko edota moraldunak zituzten normalean.
Literaturan ospea du "Robinson Crusoe" lanagatik. Beste lan ospetsuak:
- "Singleton kapitaina"
- "Zaldun baten oroitzapenak"
- "Moll Flanders"
- "Lady Roxana" -
Period: to
DANIEL DEFOE
-
JONATHAN SWIFT
Elizgizona egin eta Dublingo S. Patrizio katedraleko dean izendatzea lortu zuen.Hildakoan, zoroetxe bat egiteko utzi zituen bere ondasun guztiak.
"Gulliver-en bidaiak" abentura liburu famatua idatzi zuen. -
Period: to
JONATHAN SWIFT
-
MONTESQUIEU
Montesquieu baroia Ilustrazioko filosofo garrantztsuenetariko bat da, batez ere botere banaketaren teoriagatik (legegilea, judiziala eta betearazlea).
Hauek dira bere obra nagusienak:
- "Legeen espirituaz" (1748)
- "Legeen espirituaz defendatuz" (1750)
- "Pertsiar gutunak" (1721) Hauek dira bere ekarpenak:
- Gizarteare errealitatea zientifikoki azaltzeko metodo analitikoa eta positibista.
- Gertaera sozialak arrazionalki interpretatzea eta erantzun soziologioak ematea. -
Period: to
MONTESQUIEU
Charles Louis de Secondat -
VOLTAIRE
François-Marie Arouet Voltaire Ilustrazioko filosofo ospetsuenetariko bat da. Bere lan filosofikoetan intolerantzia eta obskurantismoa kritikatzen ditu. Olerkaria eta dramaturgoa ere bazenez, literaur lana asko idatzi zituen. Hauek dira bere obra garrantzitsuenak:
- "Hiztegi filosofikoa"
- "Tolerantziari buruzko Tratatua"
- "Filosofo ezjakina"
- "Cándido edo baikortasuna" -
Period: to
VOLTAIRE
François-Marie Arouet -
ILUSTRAZIOA
Definizioa: XVIII. mendean Frantzian hasi zen debora tarte bat da, arrazoimenean oinarritutakoa. Bere ideia batzuk oraindik mantentzen dira. Ezaugarriak:
- Arrazionalismoa: zientzia-pentsamendua garatu.
- Enpidismoa: gizadiaren aurrerapen etengabearekiko konfidantza.
- Kritizismoa: erlijioaren dogmak kritikatu.
- Ezagutzaren desioa: munduanulertu eta "iluminatu" nahi.
- Utopismoa: gizartea etengabe hobetu.
- Erreformismoa: hainbat erreforma.
- Garapena eta zoriontasuna: utopismoaren ondorioa. -
ROUSSEAU
Ilustrazioko disidente handia izan zen eta lanbide asko progatu ondoren autodidakta bezala hasi zen, Entziklopediaren lanean parte hartzen. Arrakasta izan zuenenan Voltairekin gatazkak izan zituen.
Sentsibilitate erromantikoko ideiak aurreratu zituen eta bereideia politikoak "El contrato social" lanean adierazi zituen. Literatur lan batzuk egin zituen: adb, Aitormenak. Rousseauk pedagogian lan handia egin zuen eta bere ekarpen garrantzitsuenak politikan izan ziren. -
Period: to
ROUSSEAU
Jean-Jacques Rousseau -
DIDEROT
Entziklopedia lanaren zuzendaria izan zen eta bere bizitzaren zatirik handiena horretan eman zuen. D'Alembert eta beste idazle batzuen laguntzaz, Entziklopedia lana, lizaren boterea, superstizioa, jarrera kontserbadorea eta garaiko ordena erdifeudala kritikatzeko erabili zuten. Europako beste pentsalariengan eragina izan zuen. -
Period: to
DIDEROT
Denis Diderot -
"ROBINSON CRUSOE"
Idazlea: Daniel Defoe
Generoa: abenturazko nobela, garapenezko nobela, autobiografia.
Protagonistaren autobiografia fiktizioa da, naufrago ingeles bat nork 28 urte pasatzen dituen irla bakrti batean.
Ziur aski, Alexander Selkirken istorioan oinarritu zen, nondik kolonialismoare, gizon perfektuaren eta moral gorenaren sinbolo bat sortu zuen argumentu erraz eta original bati esker. Nobela hau ez du bere garrantzia galdu, baizik eta garrantzi handiagoa lortu du, lehenengo nobela ingelesa baita. -
"SINGLETON KAPITAINA"
Idazlea: Daniel Defoe
Generoa: piraten nobela.
Marjinazioari eta, paradojikoki, askatasunari hurbiltzeko sinbolo bezala hartu zuen.
Nobelan kontatzen da Singletonen abenturak, nola sartu zen itsasontzien munduan, jasandako semiesklabitudea, nola bilakatu zen pirata... -
"ZALDUN BATEN OROITZAPENAK"
Idazlea: Daniel Defoe
Generoa: nobela historikoa.
Gerra Zibil ingelesa kontatzen du era "atsegingarri" batean fikzio literarioa erabiliz. Protagonistak bera kontatzen du istorioa, zaldun ingeles klasiko bat. -
"PERTSIAR GUTUNAK"
Idazlea: Montesquieu
Liburu motz, sakon eta ironiko honek mendebaldeko ohiturak kritikatzen ditu, adibidez, gorte frantsesak irigarri uzten ditu humore beltza askotan erabiliz. -
"MOLL FLANDERS"
Idazlea: Daniel Defoe
Generoa: nobela pikareskoa
Moll kartzelan jaiotzen da eta bere amak Moll adopzioan ematen du. Amak Amerikara eramaten dute eta han berriz ikusten dira.
Moll ezkondu zen, eta bere senarra hil zenena, bere seme-alabk amaginarreben eskuetan utzi eta bere burua alargun aberats bezala aurkezten zuen senar on bat aurkitzeko. -
"LADY ROXANA"
Idazlea: Daniel Defoe
Generoa: nobela
Roxana Frantzian jaiotzen da, baina Ingalaterrara mugitzen da. HAmabost urtekin ezkontzen da gizon eder eta harroputz batekin. Zortzi urte eta gero, neskak geratzen da bakarrik, dirurik gabe eta 5 seme-alabekin. Orduan, laguntza bila doa. -
"GULLIVER-EN BIDAIAK"
Jonathan Swift-ek idatzi zuen. Abenturazko liburu bat da eta zati barregarri eta fantastikoak ditu. Protagonista lurralde batetik bestera doa. Liburua gizakiaren ikuspegi pesimista eta ezkorra eskaintzen du. -
"LEGEEN ESPIRITUAZ"
Idazlea: Montesquieu
Gaia: politika
Botere banaketaz eta monarkia konstituzioanlari buruz hitz egiten du. Aipatzen du botere legegilea, judiziala eta betearazleak esku berdinetan egon behar ez direla. Britainia Handiko sistema politikoan oinarritu zen teoria hau sortzeko. -
"LEGEEN ESPIRITUAZ DEFENDATUZ"
Idazlea: Montesquieu
Gaia: politika
"Legeen Espirituaz" idazlanari jansenistek eta jesuitek egindako kritikei erantzuteko idatzi zuen, baina Elizak debekatutako liburuen zerrendan sartu zen. -
ENTZIKLOPEDIA
Encyclopédie, Denis Diderot eta Jean d'Alemberten zuzendaritzapean editatutako entziklopedia da.
XVIII. mendeko lanik handienetakotzat hartzen da.
Ilustrazioaren proiektuaren ikur, arma politiko, eta editoreen, erredaktoreen eta botere sekular eta eklesiastikoen ordezkarien arteko eztabaida ugariren arrazoia izan zen. -
"CÁNDIDO EDO BAIKORTASUNA"
Idazlea: Voltaire
Generoa: ikasketa novela / ipuin filosofikoa
Sarkasmoa erabiliz, Cándidoren lehen topaketa optimismo leibinizianoarekin eta hainbat abentura kontatzen ditu. -
"GIZARTE KONTRATUA"
Rousseauk idatzi zuen obra filosofiko eta politiko bat da. Bere gaia hau da: pertsonen askatasuna eta berdintasuna gizarte kontratu baten bidez eramana den estatu batean.
Liburu honek Frantziako Iraultza bultzatu zuela esaten da, bere ideia politikoengatik. -
"ÉMILE, EDO EDUKAZIOARI BURUZ"
Idazlea: Rousseau
Gaia: pedagogia eta hezkuntzaren filosofia
Émile izeneko gazte eta bere irakaslearen arteko harremana deskribatzen du.
Frantziako Iraultzak ekarri zituen hezkuntza-aldaketetan eragin nabarmena izan zuen. Ondorioz, hezkuntza sistema publikoak garatu baitziren. -
"TOLERANTZIARI BURUZKO TRATATUA"
Idazlea: Voltaire
Gaia: erlijioen arteko tolerantzia
Jean Calas hugonotearen heriotza eta gero idatzi zuen. Honen heriotza bidegabekoa izan zen, bere semearen hilketagatik akusatu zuten, baina hura ez zen izan. -
"HIZTEGI FILOSOFIKOA"
Idazlea: Voltaire
Generoa: hiztegi entziklopedikoa
Artikuluak orden alfabetikoan daude, eta sarritan Erromatar Eliz Katolikoa, judaismoa eta islama kritikatzen ditu. -
"FILOSOFO EZJAKINTSUA"
Idazlea: Voltaire
Gaia: filosofia, zientzia, erlijioa...
Lan honekin, Voltairrek pentsamendu askatasuna eta bizitza zoriontsu baten lorpen legitimoa aldarrikatzen ditu. -
"AITORMENAK"
Idazlea: Rousseau
Gaia: bere autobiografia modernoa.
Irakurlea hark egindako ekintzen "epaile" jartzen du.
Bere bizitza osoa berpizten du: bere haurtzaro eta nerabezaro alaia,bere lehenengo maitasuna... Eta argi usten du haren aitorpenen bidez, bera ez duela inoiz izango imitatzailerik.
