Euskal Literatura idatziaren hastapena

By Irune Altube
  • Period: Nov 7, 1460 to

    Euskal Literatura idatziaren hastapena

  • Bernard Etxepare: biografia.
    Oct 12, 1475

    Bernard Etxepare: biografia.

    • 1475. urtean jaio, Sarrasketan.
    • Eihelarretako erretore izan zen.
    • Espetxeratua ere izan zen.
    • 1545. urtean bere liburua argitaratu Bordelen: Linguae Vasconum Primitae.
    • Garai bat itxi ireki orduko, bere obraren bizitasunaren parekorik ez zen berriro azalduko erlijoaren ondorioz.
  • Linguae Vasconum Primitiae izeneko liburuaren estiloa
    Oct 12, 1475

    Linguae Vasconum Primitiae izeneko liburuaren estiloa

    • Lanaren helburua: erlijioa lantzea, solastea, gozatzea eta kantatzea.
    • Liburuak osotara 28 orrialde.
    • Behe Nafarreraz idatzia.
    • Ahozko literaturatik gertu.
    • Neurkerari dagokionez: 4/ 4/ 4/ 3 neurria.
    • Hizketari dagokionez: Garaziko hizkera.
    • EGITURA ETA GAIAK: Hitzaurre bat, Erlijiozko bertsoak, maitasunezko bertsoak, bertso autobiografikoa eta euskarari gorazarre egiten dioten bertsoak.
  • Oct 12, 1475

    Obren adibideak/ Bertso autobiografikoa eta Euskarari gorazarre egiten dioten bertsoak.

    Bertso autobiografikoa, " Mosen Bernat Echepare Cantuya"
    Mosen bernat iakin bahu gauza nola jinen zen
    Bearnora gabetarik egon ala inzande. Euskarari gorazarre egiten dioten bertsoak:
    Kontrapas eta Sautrela.
    Kontrapas: Heuskara
    ialgi adi kanpora Garaziko herria
    Benedika dadila
    Heuskarari eman dio
    Behar duien thornula.
  • Jun 7, 1501

    EUSKAL LITERATURAREN SORRERA

  • Nov 12, 1504

    Berpizkundea

    -Eredu klasikoetara itzuli -Naturaren garrantzia -Antropozentrismoa -Inprenta asmatu
    Liburuen demokrazizazioa
    Alfabetizazioa
    Ahozkoaren galera.
  • JOANNES LEIZARRAGA
    Jun 7, 1506

    JOANNES LEIZARRAGA

    Lapurdin jaio zen 1506. urtean eta 1601. urtean hil zen, Bastidan (Nafarroa Behera). Apaiz katolikoa zen, baina Joana II. Albretekoa erregina protestante bihurtu zelarik, berarekin eraman zituen hainbat eta hainbat kristau, Leizarraga tarte.
  • Jun 7, 1506

    JOANES LEIZARRAGA JARRAIPENA

    Hau, euskaraz prosaz idazten lehena izan zen.
    Itzulitako lanak:
    -Jesus Christ Gure Jaunaren Testamentu Berria
    -Kalendrera
    -ABC edo Christinoen Instructionea
    -Hiru lanak 1571.urtean argitaratu ziren Arroxelan
    -Helburua: erreforma sustatzea eta hedatzea
    -Hizkera bateratu bat egiten zaiatu zen euskaldun guztiek ulertzeko, honetarako, oinarri lapurtera erabili zuen.Arazo larriak izan zituen ortografia eta hizkeran.
    -Latinetik mailegatutako hitz kultu eta erlijiosoak erabili zituen
  • Jun 7, 1516

    KULTURARI dagokikonez

    -Zientzia, artea, letrak...suspertu
    -EHn jauntxoen seme-alabentzat eliz-gizonentzat
    -(Leonardo da Vinci, Galileo Galilei, Miguel Angel, Boticelli...) -Latinarekin batera tokian tokiko hizkuntzari erabilera indartu
    -Herria bere hizkuntzan eskolatu beharra
  • Esteban de Garibay
    Oct 17, 1533

    Esteban de Garibay

    -1533.urtean jaio zen Arrasaten.
    -1566. urtean Felipe II bibliotekari izendatu.
    -1592. urtean kronista erreala bihurtu.
    -1599. urtean Madrilen hil zen. -
  • Nov 12, 1543

    Filosofia

    -Humanismoa -arrazonamendua -enpirismoa
  • Oct 12, 1545

    Obren adibideak/ Erlijiozko eta maitasunezko bertsoak

    Erlijioare buruzko bertsoak, " Doctrina Christiana"
    Munduian den gizon orok behar luke pentsatu
    Jangoikoak nola duien batbedera formatu,
    bere irudi propiara gure arima kreatu,
    memoriaz, borondatez, endelguiaz goarnitu. Maitasunari buruzko bertsoak, " Potaren galdacia"
    Andria ieinkoak drugazula orai berdi girade
    Ni errege balin baninz erregina zinate
    Pot bat othoi egidazu etzizula herabe
    Nik zugatik dudan oenek hura meretsi dute.
  • Nov 12, 1546

    Eusal Literatura

    • Lehenengo Euskarazko liburua inprimatu Bordelen.
    • Autorea: Bernat Etxepare.
    • Izenburua: Linguae Vasconum Primitiae.
    • Aintzinako erlijioaren eta ahozko literaturaren oihartzuna.
  • Sep 6, 1548

    Joan Perez de Lazarraga: biografia.

    • Larrean jaio zen. . 1605. urteko apirilaren 11an hil zen.
    • Larreako dorrearen jauna.
    • Madrileko antigoaleko denda batean bere lana aurkitu arte, ezezaguna zen.
    • Nobela 1567. urtean idatzi zuen.
  • Lanaren estiloa
    Sep 6, 1548

    Lanaren estiloa

    • Izenburua: Dianea eta koplak.
    • 1567. urtean argitaratu, izugarrizko arrakasta. Eskuizkribua: 2004 ean.
    • Pesrtsonaietan: izen berdinak aldaera txiki batzuekin.
    • Arabako euskalkia darabil.
    • Lau bertso lerrotakoak dira.
    • Hoskidetasuna mantentzen du.
    • Gaia: maitasuna.
  • Sep 6, 1548

    Obraren adibideak

    Hasierako sarrera/ ... Bere kantaetea Sirenak akabadurik, urten eben ain laister Silbero egoan lekurean, eze ez zan bastadu inor bere biurketa...
    Ondoren bertsoak,
    Esperantzeau galdu jat,
    guztiz ez arren, parte bat;
    neure laztanaen amorearren
    egin gura dot negar bat.
  • Nov 12, 1555

    Erlijioa

    • Protestantismoaren lehen urratsak.
    • Euskal Herrian, ez zuen jarraitzaile handirik izan.
    • Nafarroako erreginak, J. Albretek, protestantismoaren tesiak onartu.
    • Protestantismoa hedatzeko erlijioan herriari herriaren hizkuntzan azaldu.
    • Erlijio borrokak.
  • Jun 7, 1571

    Joanes Leizarraga(Obrak): Jesus Christ Gure Jaunaren Testamentu Berria

    Haur da ene Seme maitea, zeinetan neure atsegin ona
    hartzen baitut, huni beha zakizkiote.
  • Jun 7, 1571

    Joanes Leizarraga(Obrak): ABC

    Utzitzazue haurrak, eta enegana ethortetik eztitzazuela enpatxa: ezen horrelakoen da zeruetako resuma.
  • Jun 7, 1571

    Joanes Leizarraga(Obrak): Kalendrera

  • Oct 17, 1575

    Esteban de Garibay: Ilustraciones genealógicas

    -Bi errefau bilduma sortu zituen baina guri ez zaigu ezta bat ere iritsi.
    - Liburutegi Nazionalean Kodice bat dago eta hau 1854. urtean inprimatu zen "Memorias" liburuaren gehigarri bezala.