-
100
Akitaniako lekukotasunak
Hilerrietan agertu ziren euskarazko hainbat inskripzio dira. Euskarazko hitzen bukaeretan latinezko deklinabide markak aurkitzen dira. Euskara eta Akitanieraren arteko ahaidetasuna ondorioztatu zen lekukotasun hauei esker.
HITZAK:
Ilvrberrixo / anderexo -Astoilun - Sembetten / bihoscin - Harbelex / harsi - Leheren / ilvnnosi -
Nov 22, 1100
Bidaiarien lekukotasunak eta Hiztegi txikiak
Erromesaldiak ohikoak,Santiago bidetik Euskal Herria pasatu beharra.Erromes batek,Amery Picaud frantsesak gida bat idatzi Baskoniaren bizitza ez oso atseginari buruz hitz egin eta hiztegi txiki bat gehitu zuen,beste erromesei lagungarri egingo zietzaielakoan,gaur egun dakigun hiztegirik zaharrena da hau.Garai artan Euskera Euskal Herrian ezinbestekoa zela ondorioztatzen dute.
HIZTEGIKO HITZ BATZUK:Andra Mari
Ogui,Ardum,Aragui,Arraing,Echea,Ianona,Andrea,Elicera,Gari,Uric,Erreguia. -
Nov 22, 1450
Baladak
Eredu epikoen sailean sartzen dira. Gudu-gerrak dira gai nagusian baina ez bakarrak. Historiak kontzatzen dituenez genero narratiboa da eta estiloaren barruan, naturaren aipamenak, bihurkia (errepikapena), anafora eta maite nahiz gorroto dena izendatzeko zenbait sinbolo ditugu. -
Nov 22, 1475
Lingue Vasconum Primitiae orriz orri
-
Nov 22, 1475
Bernard Etxepare
Hauxe da euskaraz lehenengo liburua idatzi zuen idazlea, kronologikoki Euskal Literaturak ezagutzen duen lehenengo idazlea baita. 1545. urtean bere liburua argitaratu zen Bordelen: Linguae Vasconum Primitiae. Gutxienez bi edizio izan zituen lan honek baina ale bakarra gorde da. • hitzaurre bat (31 lerro),
• erlijioari buruzko bi bertso (595 bertso lerro),
• maitasunari buruzko hamaika bertso (403 bertso lerro),
• bertso autobiografiko bat (102 bertso lerro)
Liburuak osotara 28 orrialde ditu. -
Nov 22, 1500
Errenazimendua
XVI. mendea Berpizkunde garaia dugu. Gizarte hierarkizatua hautsiko denez, bizimodu berri bat, bizitza ulertzeko modu berri bat, zabalduko da. Filosofiari dagokionez, Humanismoa bultzatuko dute: Jainkoa existitzen dela ez dute ukatuko, baina arrazoiatik abiatuz gurtuko dute. Erlijioari dagokionez, Martin Lutherek katolizismoaren dogma eta Aita Santuaren primatua kritikatuz, Protestantismoaren lehen urratsak eman zituen. Teknologia berriez ere baliatuko dira, mende honetan inprenta sortuk -
Nov 23, 1506
JOANNES LEIZARRAGA
-Euskal idazle lapurtarra, Beskoitzen 1506.urtean jaioa eta Bastidan 1601. urtean hil zan.
-Apaiz katolikoa zen eta bertako burua izan zen.
-1564.urtean Pabeko Kontzilioan erreginak Itun Berriaren itzulpena egitea eskatu zion,dotrina zabaldu ahal izateko.-Hiru lanak: 1571. urtean argitaratu ziren Arroxelan. Lanen helburua: erreforma sustatzea eta hedatzea. Hizkuntza: hizkera bateratua oinarri lapurterra tarteka euskalki batzuk sartuz:Testamentu berria/ABC/Kalendrea -
Period: Nov 22, 1548 to
JOAN PEREZ DE LAZARRAGA
Euskal idazlea izan zen. Larreako dorrearen jauna eta oñatiar jatorriko familia bateko kide. Ezezaguna zen 2004.urtean Madrilen bere lan bat aurkitu zen harte.
-Bere lana: Dianea eta koplak
- Artzain nobela 1567.urtean idatzi zuen.
- Jorge de Montemayor idazlearen Los siete libros de Diana lanari jarraitu.
- Pertsonaiek izen eta izaera bera.
-Bere aurkikuntza oso garrantzitsua: Arabako euskalkia erabili.
-Bere bertsoak lau lerrotakoak eta maitasuna da gaia. -
Nov 23, 1548
JOAN PEREZ DE LAZARRAGA
Euskal idazlea izan zen. Larreako dorrearen jauna eta oñatiar jatorriko familia bateko kide. Ezezaguna zen 2004.urtean Madrilen bere lan bat aurkitu zen harte.
-Bere lana: Dianea eta koplak
- Artzain nobela 1567.urtean idatzi zuen.
- Jorge de Montemayor idazlearen Los siete libros de Diana lanari jarraitu.
- Pertsonaiek izen eta izaera bera.
-Bere aurkikuntza oso garrantzitsua: Arabako euskalkia erabili. -
ERREFRAU BILDUMAK (REFRANES Y SENTENCIAS)
-1596. urtean Iruñean argitaratu zen liburua, Pedro Porralis-en inprentan.
-Autorea: anonimoa.
-Liburuak: 64 orrialde eta 539 errefrau.
-Julio Urquijok errefauak azteztu osten zera esan zuen: Esteban de Gribay Arrasatearra izan zitekeela autorea.
-Lakarraren arabera, Bilbotar bat izan behar zuela zioe.
-Gaur egun, ez dakigu zein den autorea.
-Gipuzkoako Bizkaieraz idatzita dago. -
Errioxako lekukotasunak
Euskaraz idatzitako lehen esaldiak daude.Donemiliagako Kukulako (Errioxa) monastegian ahurkitu ziren, latinez idatziriko prediku liburu batean. Esaldi hauek liburuaren ertzean agertzen diren latinezko testuaren itzulpena. (Emilianoar glosak) ,apunte gisa esanahia argitzeko. ( Irakurle fraidea euskalduna zelako). Hauekin garai hartan Errioxan euskaraz mintzatzen zirela ondorioztatzen da.
ESALDIAK:
1. Izioqui dugu. 2. Guec ajutu ez dugu.
