-
Euskaras lehenengo liburua idatzi
Sarrasketan (Donibane Garazi ondoan) jaio
Kartzelaratua izan zen Biarnon agramondarren aurka egiteagatik
Eiherralera erretore.
1545. urtean bere liburua argiratu zen Bordelen "Lingua Vasconum Primitiae"
-Bi edizio, baina ale bakarra gorde.
-Bordeleko argitaratzaileak lagundua
-Helburua: Erlijioa lantzea, solastea eta kantatzea -
-Atalez osatua: Hitzaurre bat, erlijioari buruzko bi bertso, maitasunari buruzko hamaika bertso, bertso autobiografiko bat eta euskarararen gorazarrea egiten duten bi bertso.
Behe Nafarreraz idatzia
Ernazimenduko kanonari ez dio jarraitzen; ahozko literaturatik gertuago
4/4//4/·3 -
-Bizimodu berri bat
-Bizitza ulertzeko modu berri bat.
-Gizakiaren burbalozizazioa eta arrazoia aurkitu -
-Jainkoa existitzen dela sinestu
-Kritikak bultzatu
-Bibliarekin kezkak. -
Mugimendu honek sekulako susperraldia eragin zuen zientzian, artean eta kulturaren arlo askotan. Letren mugimenduari dagokionez, tokian tokiko hizkuntzak indartzen hasi ziren herria bere hizkuntzan eskolatu beharra garai honetan sortutako ardura dugu.
Euskal gizartean berriz, herri xeheak zientzien eta letren munduko ateak itxita zituen, aiton-amonen seme-alaba edota eliz gizona izan ezean.
Mundu osoan eragin handia izan zuen gertaera hau, hala nola Gutenberg inprenta. -
Marthin Lutherrek eman zituen lehen urratsak.
Euskal Herrian ez zen protestantismoaren jarraitzaile asko egon. Baina Juana Albretekoak, Nafarroako erregina, protestantismoaren tesiak onartu zituen, eta horren ondorioetako bat, Biblia euskaratzearena izan zen. -
-
1506 Beskoitzen
-
-
Albretarren dinastiak Nafarroa Beherera ihes
Gaur egungo estatu-eredua definitzen hasi -
-Garibay Arrasaten jaio zen.
-Bere ikasketak, Oñatin, Gazteizen eta Santo Domingo de la Calzadan egin zituen.
-Latina edo grekoa ikasi zuen, -
Bernar Etxepare
-
Larreako dorrearen jauna
Oñatin jatorria
1004: Madrileko denda batean bere lana aurkitu eta ezaguna egin zen (gorde den Euskal Herriko testu zaharrena)
-1567. urtean idatzia "Diane eta koplak" izena, artzain nobela.
-5559an argitaratutako Jorge de Montemayor idazlearen "Los siete libros de Diana" liburuan oinarritua.
-Gipuzkoako Foro Aldundian aurkitzen da.
-Gaia: Maitasuna -
- Ezkondu eta Arrasaten bizi izan zen, eta historia idazteari ekin zion.
-
Nafarroako erreginarekin batera protestante bihurtu
HIganot = protestanteen azpitalde bat -
-Lan hau egiteko, Espainia eta Portugalera bidaiatu zuen, eta 1566. urtean amaitu zuen.
-Felipe II. nak bibliotekari izendatu zuen. -
-Flandesera bidaiatu zuen bere lana ezagutzera eramatera.
-
3 testu erlijioso euskaratu argitaratu:
Jesus Christ Gure Jaunaren Testamentu Berria
Kalendrera
ABC edo Christinonen Instructionea
Helburua: Erreformaren sustapena eta hedapena -
Itun berriaren itzulpena
Itzulpenak ez diren atal batzuk:
Nafarroako erreginarentzako gomendiozko karta
Heuscalduney kapitulua, euskara batu batekiko kezka azalduz, euskaraz irakurtzen ikasteko eskatuz, eta jainkoaren hitza zabaldu et ulertaraztearen helburua ergituz.
Amaierako hiztegia (hitz asko inguruko hizkuntzetatik hartuak) -
Egutegia: Jai erlijioso, ilergiarenak, urtaroenak, ...
Helburua: Jendearen bizitza erlijioaren barruan mantentzea -
Helburua: Euskaldun erlijiosoei jainkoa nola zerbitzatu azaldu
-
-Kronista erreala izendatu zuten.
-
Antzinako errefrau bildumarik garrantzitsuena
XV mendeko bandoei erreferentzia
64 orrialde, 539 errefrau
Atal bat bakarrik kontserbatzen da
Bizkaieraz
Autore posibleak: Kardaberaz, Esteban de Garibay, humanista bilbotarra
Autoreak Oñati, Arrasate, Aramaio ondo ezagutu -
-Madrilen hil zen.
-
1601 Bastidan
