-
Bernat Etxepare, Sarrasketan jaio zen. Espetxeratua izan zen, jakin daitezkeen arrazoirik gabe, baliteke Gaztelako erregearen alde azaltzeagatik.
1545. urtean Lingua Vasconum Primitiae, argitaratu zuen, euskaraz lehen liburua. Liburuak hainbat atal ditu, hitzaurre bat eta Erlijio maitasun autobiografiko eta euskarari buruzko haibt bertso. -
Gizartearen aldaketa konpleto bat aurkitzen da, eta zientziarentzat garai oso garrantsitzua, arrazoiak bilatzen hasi ziren garaia baita, adibidez Da Vinci edota Galileo Galilei dira garai hartakoak. Beraz Bibliarekiko kezka. Erlijioak aldaketa izugarriak jasaten ditu, Lutherrek protestantismoaren lehen urratsak ematen ditu. Politikoki ere gaztela oso indartsu egiten da, monarkia indartuz.
-
Leizarraga, apaiz katoliko zen, Joana II: albertakoarekin joan baino lehen, eta Joanak Itun berriaren itzulpen bat egiteko eskatu zion, naiz eta Lapurteraz idatzita egon eta ortografia akatsak eduki, horregatik gaur egun nahiko zaila da testua ulertzea. Hainbat bertso idatzi zituen gehienak Jainkoaren hitzak ongi zabaldu eta ulertzeko.
-
IESUS KRIST GURE IAUNAREN ORATIONEA: Gure Aita zeruetan aizena
Santifika bedi hire Izena
Etho bedi hire Resuma
Egin bedi hire borondatea zeruan bezala lurrean-ere
... -
Larreako dorrearen jauna izan zen euskaldun idazlea izan zen. 2004. urterarte ezezaguna genuen, Madrileko denda batean bere lan bat aurkitu zen arte. Hego EH-ko testurik zaharrena. Lezarragaren bertsoak maitasuna dute gai nagusitzat.
-
Esperanzeau galdu jat,
guztiz ez arre, parte bat;
neure laztanaen amorearren
egin gura dot negar bat.
... -
Kulturari dagokionez, mugimendurik garrantsituzena, Inprenta asmatu eta liburuen ugalketa ugaldu. Baina Euskal Herrian ez zen asko zabaldu.
-
Esteban de Garibay y Zamalloa 1553. urtean jaio zen Arrasaten. Oñatiko unibertsitatean ikasi zuen, latina eta grekoa.
1556. urtean Felipe II.ak bibliotekari izendatu zuen; eta, 1592.ean kronista erreala.
1751. urtean 3 tomo eta 40 liburu argitaratu zuen, odoren "ilustraciones Genealógicas" bere azken lana argitaratu zuen, 1599. urtean hil baitzen.
Naiz eta Garibayek bi errefrau bilduma idatzi, z zaigu batere heldu, hala ere, bere errefrau batzuekin beste autore batzuek bildumak egin dituzte. -
- urtean argitaratu izan zen errefrau bilduma hau, Ambereseko inprenta batean, baina autorea ez dakigu. Ezagutzen den ale bakarra Van Eys-ek aurkitu zuen 1894. urtean, biana II mundu gerran desagertu egin zen. Beste hainbat errefrau bilduma anonimo dauzkagu Euskal Herritik.
